Câu đằng - Vị thuốc với nhiều công dụng cho sức khỏe

Câu đằng là vị thuốc nổi tiếng và không còn xa lạ gì trong nền y học cổ truyền. Chúng thường được sử dụng với mục đích hỗ trợ điều trị các bệnh lý liên quan đến huyết áp, động kinh, đau đầu,...

Tuy nhiên, việc sử dụng sai cách có thể dẫn đến những tác dụng phụ không mong muốn. Chính vì vậy, để đảm bảo an toàn, hãy cùng tìm hiểu chi tiết bài viết dưới đây.

Tìm hiểu chung về cây câu đằng

Cây câu đằng tên khoa học là Uncaria rhynchophylla (Miq.) Miq. ex Havil, tên đồng nghĩa khác như Nauclea rhynchophylla Miq, thuộc họ Cà phê (Rubiaceae). Ngoài ra, còn hay được gọi với các tên khác như Gai móc câu, Thuần câu câu, Vuốt mèo, Dây móc câu, Móc ó, Vuốt lá mỏ.

Đặc điểm tự nhiên

Cây câu đằng là loại cây leo có thân mềm, có khả năng bám vào các cây khác để leo lên. Cành non có thiết diện vuông góc, rãnh dọc, màu xanh nhạt, khi già màu xám đen hoặc nâu đen.

Lá mọc đối và có màu xanh sáng. Hình dạng của lá thường là hình trứng dài, có mũi nhọn ở đầu và gốc hình trái tim, cuống lá ngắn. Đặc điểm nổi bật của cây câu đằng là sự hiện diện của các gai và móc dài mọc cong xuống từ các cành và thân cây, cứ một mấu 2 gai lại xen một mấu có 1 gai. Đây là điểm nhận dạng quan trọng giúp phân biệt cây câu đằng với các loài cây khác.

Hoa nhỏ, màu trắng hoặc nhạt, có hình ống và mọc thành các chùm hoa ở nách lá, to cỡ 8 - 10 mm, lá đài 5, cánh hoa 5, ống tràng ngắn, nhị 5, bầu 2 ô. Quả của cây câu đằng là quả mọng, dài và dẹt, màu đỏ khi chín, có chứa nhiều hạt có cánh bên trong.

Hình ảnh cây câu đằng

Phân bố và thu hái 

Cây câu đằng phân bố tự nhiên chủ yếu là ở các vùng rừng nhiệt đới và cận nhiệt đới của châu Á, bao gồm các khu vực như Trung Quốc, Nhật Bản, Hàn Quốc và Đài Loan. Nó thường mọc dọc theo các sườn đồi ẩm và trong các khu rừng rậm. Tại Việt Nam, cây câu đằng phân bố rải rác tại các tỉnh miền núi phía Bắc như Cao Bằng, Lạng Sơn, Yên Bái,...

Bộ phận được sử dụng nhiều nhất khi thu hái đó là phần thân, cành có mấu gai ở kẽ lá hoặc phần cong như lưỡi câu. Chúng được cắt thành các đoạn từ 2 - 3cm, đường kính 5mm, sau đó phơi khô để sử dụng. Lúc này chúng sẽ có màu nâu xám, bên trong màu vàng hoặc màu nâu sáng, vị nhạt, không mùi, cứng và dai. Ngoài ra, cây cũng có thể dùng sống mà không cần sao chế, nhưng nên để riêng đến khi nào thuốc sắc gần chín thì mới cho vào, đun sôi trào 1-2 lần là được. Cũng có thể nghiền mịn để làm thuốc hoàn tán.

Thời điểm thu hái tốt nhất của cây câu đằng là vào khoảng tháng 7 đến tháng 9. Thời điểm này là lúc các bộ phận của cây đã đủ già, rất thích hợp để làm vị thuốc.

Thành phần hóa học

Cây câu đằng chứa nhiều hợp chất hóa học có tác dụng khác nhau, đặc biệt là trong lĩnh vực y học dân gian và nghiên cứu khoa học. Dưới đây là một số thành phần hóa học chính của cây câu đằng:

Alkaloid: Các alkaloid là nhóm chất hóa học quan trọng trong cây câu đằng, gồm các hợp chất như rhynchophylline, isorhynchophylline, corynoxine, corynoxeine, hirsutine, và hirsuteine. Các alkaloid này được biết đến với khả năng ảnh hưởng đến các hoạt động thần kinh và có tác dụng bảo vệ thần kinh.

Flavonoid: Cây câu đằng cũng chứa một số flavonoid như quercetin và kaempferol. Flavonoid có tác dụng chống oxy hóa và có thể đóng vai trò trong bảo vệ tế bào khỏi tổn thương.

Triterpenoid: Một số nghiên cứu cho thấy cây câu đằng cũng có chứa một vài triterpenoid, các hợp chất này có thể có tác dụng chống viêm và bảo vệ gan.

Acid amin: Một số acid amin cũng đã được phát hiện trong cây câu đằng, mặc dù chúng không phải là thành phần chính nhưng có thể đóng vai trò quan trọng trong các hoạt động sinh học của cây.

Câu đằng có thành phần chủ yếu là Alcaloid

Câu đằng có tác dụng gì?

Cây câu đằng được biết đến với nhiều tác dụng có lợi cho sức khỏe. Vậy cây câu đằng chữa bệnh gì? Theo y học cổ truyền, câu đằng có vị ngọt, tính hàn, vào 2 kinh can và tâm bào, tác dụng thanh nhiệt, bình can, trấn kinh. Bên cạnh đó, còn chữa trẻ em hàn nhiệt kinh giật, người lớn đầu nhức mắt hoa, bệnh cao huyết áp, trấn tĩnh,...Còn theo y học hiện đại, loại cây này có các tác dụng chủ yếu như sau:

Hạ huyết áp

Một số nghiên cứu cho thấy rằng cây câu đằng có thể có tác dụng hạ huyết áp nhờ vào các thành phần như alkaloid rhynchophylline và isorhynchophylline. Nguyên lý hạ áp là việc rhynchophyllin có tác dụng hưng phấn trung khu hô hấp đồng thời làm giảm mạch máu ngoại biên, làm cho huyết áp hạ xuống rõ rệt. Cây câu đằng giúp thư giãn mạch máu, tăng cường lưu thông máu và giảm nguy cơ biến chứng của cao huyết áp.

TPBVSK H-Ap Thái Minh có thành phần F1-UNCAROSIN (Chiết xuất Câu Đằng (Uncaria sp) và Đỗ Trọng (Eucommia ulmoides)). Có công dụng hỗ trợ giảm huyết áp, giúp cải thiện các triệu chứng đau đầu, hoa mắt, chóng mặt do tăng huyết áp. Hỗ trợ làm giảm nguy cơ biến chứng của cao huyết áp. Dành cho người bị cao huyết áp.

An thần và giảm căng thẳng

Cây câu đằng được sử dụng để giúp thư giãn, giảm căng thẳng và làm dịu tâm trạng. Điều này có thể liên quan đến tác dụng của các alkaloid như rhynchophylline và hirsutine, có khả năng ảnh hưởng đến hoạt động của hệ thần kinh trung ương.

Chống co giật

Các nghiên cứu sơ bộ cho thấy cây câu đằng có khả năng ức chế co giật, có thể do tác dụng của các alkaloid và các hoạt chất khác trên các kênh ion trong não. Nó giúp bảo vệ các tế bào thần kinh vùng đồi thị khỏi sự chết của tế bào, giảm tỉ lệ chuột tử vong.

Giảm tiền sản giật

Cây câu đằng cũng được nghiên cứu cho tác dụng giảm tiền sản giật, có thể liên quan đến khả năng ức chế cơ trơn và các tác dụng khác lên hệ thần kinh. Một số nghiên cứu gần đây cho thấy cây câu đằng có thể có tác dụng ức chế cơ trơn, làm giãn các cơ trơn và có thể giúp làm giảm triệu chứng co thắt cơ trơn như trong các triệu chứng liên quan đến tiền sản giật.

Câu đằng có nhiều tác dụng cho sức khỏe

Liều dùng và cách dùng câu đằng

Việc sử dụng và liều lượng cụ thể có thể khác nhau tùy thuộc vào mục đích sử dụng, dạng sản phẩm và tình trạng sức khỏe của mỗi người. Cây câu đằng thường được sử dụng dưới dạng chiết xuất từ lá hoặc thân cây, có thể là dạng bột, chiết lỏng hoặc dạng viên nang.

Liều dùng thông thường:

• Dạng thuốc sắc: Ngày dùng 6 – 15g. Không nên sắc quá lâu, nếu sắc lâu quá 20 phút sẽ làm giảm tác dụng hạ áp.
• Dạng bột: Thường dùng từ 2-6g mỗi ngày, chia thành 2 đến 3 lần dùng.
• Dạng chiết lỏng: Liều dùng thường là 2-4 ml, thường pha loãng với nước trước khi sử dụng.
• Dạng viên nang: Thường dùng từ 500mg đến 2g mỗi ngày, chia thành nhiều lần dùng.

Bài thuốc sử dụng cây câu đằng

Vị thuốc câu đằng được sử dụng trong nhiều bài thuốc dân gian để hỗ trợ điều trị các bệnh lý khác nhau. Ví dụ như:

Chữa cao huyết áp

Nguyên liệu: Câu đằng 10g, xuyên khung 5g, cam thảo 2g, quế chi 3g.

Cách làm: Đem tất cả nguyên liệu đi rửa sạch, sắc với 600ml nước đến khi nào còn 200ml. Chia 3 lần uống trong ngày.

Chữa sốt kinh phong, co giật trẻ em

Nguyên liệu: Câu đằng 10 - 15g, kim ngân hoa 9g, bạc hà 3g, cúc hoa 6g, địa long 6g.

Cách làm: Mang tất cả nguyên liệu đi rửa sạch, sau đó sắc với nước rồi uống trong ngày.

Cây câu đằng được sử dụng trong nhiều bài thuốc dân gian

Chữa đau đầu chóng mặt

Nguyên liệu: Câu đằng, Ích mẫu, Thạch quyết minh mỗi loại 12g; 10g Hạ khô thảo; 9g Đỗ trọng; 6g Hoàng cầm.

Cách làm: Đem toàn bộ các vị trên sắc lấy nước uống trong ngày.

Chữa trúng phong 

Nguyên liệu: Câu đằng 30g, bạch thược 15g, địa long 15g, trân châu mẫu 90g, sinh địa hoàng 9g, nước trúc lịch 45 ml. 

Cách làm: Đem các nguyên liệu đi sắc lấy nước uống. Ngày uống 2 thang ở giai đoạn cấp tính và 1 thang ở giai đoạn hồi phục.

Trị khóc đêm ở trẻ em

Nguyên liệu: Câu đằng 3g; Thuyền thoái 3g; Bạc hà 1g.

Cách làm: Đem tất cả sắc lấy nước uống ngày 1 thang. Sử dụng liên tiếp trong 2 - 3 ngày.

Lưu ý khi sử dụng vị thuốc câu đằng

Khi sử dụng vị thuốc câu đằng, có một số lưu ý cần nhớ để đảm bảo an toàn và hiệu quả trong quá trình sử dụng:

• Không dùng câu đằng cho trẻ em dưới 6 tháng tuổi, người đang truyền máu, người bị huyết áp thấp.
• Tuân thủ hướng dẫn sử dụng của nhà sản xuất hoặc chỉ dẫn của bác sĩ. Không tự ý điều chỉnh liều lượng mà không có sự hướng dẫn chính xác.
• Quan sát các dấu hiệu phản ứng phụ như dị ứng, khó thở, phát ban hoặc đau bụng. Nếu có bất kỳ dấu hiệu bất thường nào, ngừng sử dụng và tham khảo bác sĩ ngay lập tức.
• Bảo quản câu đằng ở nơi khô ráo, tránh ánh sáng mặt trời trực tiếp và nơi có độ ẩm cao.
• Cần lưu ý về khả năng tương tác với các loại thuốc khác. Nếu đang dùng thuốc điều trị khác, hãy thảo luận với bác sĩ để tránh tương tác không mong muốn.

Lưu ý khi sử dụng cây câu đằng

Trước khi bắt đầu sử dụng câu đằng hoặc bất kỳ vị thuốc thảo dược nào, nên tham khảo ý kiến của bác sĩ để đảm bảo an toàn, hiệu quả trong điều trị và bảo vệ sức khỏe. Đặc biệt khi bạn đang mắc phải các bệnh liên quan đến tim mạch, huyết áp cao hay bệnh gan thận, Trên đây là những thông tin về cây câu đăng mà Dược Thái Minh muốn cung cấp đến cho bạn đọc, hy vọng những thông tin mà chúng tôi cung cấp là hữu ích đối với bạn. Đừng quên để lại bình luận chia sẻ ý kiến của bạn với chúng tôi nhé!