Cây ba chẽ là cây gì? Đặc điểm, hình ảnh, chữa bệnh gì?

Bạn đã bao giờ nghe về cây ba chẽ chưa? Loại thảo dược mọc hoang dã này có gì đặc biệt? Tại sao nó lại được ông cha ta tin tưởng và sử dụng rộng rãi trong y học cổ truyền vậy? Bài viết này sẽ giúp bạn khám phá những điều thú vị về loài cây này, từ đặc điểm sinh học đến công dụng chữa bệnh và cách sử dụng hiệu quả.

I. Tìm hiểu chung về cây ba chẽ

Cây ba chẽ hay còn gọi là Ván đất, Niễng đực, đậu bạc đầu, có tên khoa học là Dendrolobium triangulare (Retz.) Schinler, thuộc họ Đậu. Tại nước ta, cây được tìm thấy nhiều ở các tỉnh vùng núi thấp, trung du hoặc cao nguyên như Lạng Sơn, Lào cai, Hòa Bình, Kon Tum và Hà Bắc.

1.1 Đặc điểm hình thái

Cây Ván đất thuộc loại cây bụi nhỏ, sống lâu năm với chiều cao trung bình từ 0.5 - 2m hoặc có thể hơn. Cây có thân tròn, phân thành nhiều nhánh. Cành non hình tam giác dẹt, uốn lượn, có cạnh và phủ lớp lông mềm trắng ngà. Mặt sau của cành nhìn nhẵn.

Hình ảnh cây ba chẽ

Lá của ba chẽ thuộc dạng lá kép, mọc so le nhau với 3 lá chét kích thước khác nhau, lá giữa to nhất. Phiến lá chét hình thoi, trứng hoặc bầu dục. Đường gân mặt trên lõm, mặt dưới lại lồi. Những lá non trên ngọn phủ một lớp lông tơ ở cả 2 mặt.

Hoa mọc thành chùm đơn ở kẽ lá, gồm 10 - 20 bông hoa nhỏ màu trắng, cánh hóa có móng. Đài hoa có 4 thùy, lông mềm, thùy dưới dài hơn thùy trên. Quả đậu, không cuống nhưng có mép lượn. Quả thắt lại thành 2 - 3 đốt ở giữa, trên bề mặt có lớp lông màu trắng. Mùa ra hoa sẽ rơi vào khoảng tháng 5 - tháng 8, mùa quả sẽ đậu vào mùa 9 - 11.

1.2 Bộ phận dùng, thu hái, sơ chế và thành phần hóa học

Bộ phận dùng làm thuốc của cây là phần lá. Người ra sẽ thu hoạch vào tháng 7 - 9, dùng tươi hoặc phơi sấy ở 50 độ C đều được. Sau đó vị thuốc sẽ được dùng dưới dạng cao khô, cao nước và dập thành viên nén. Ngoài ra rễ cây còn là thành phần trong bài thuốc mạnh gân cốt mà nhiều người từng sử dụng. 

Thành phần hóa học chủ yếu là flavonoid, tanin, alcaloid và acid hữu cơ.

>> Phá cố chỉ có tác dụng gì? 7+ Bài thuốc chữa bệnh cổ truyền

II. Tác dụng của cây ba chẽ đối với sức khỏe

Theo Y học cổ truyền, ba chẽ có tính ôn, vị ngọt, hơi đắng và không chứa độc nên được áp dụng trong nhiều các bài thuốc chữa phong tê thấp, thanh nhiệt giải độc và kháng viêm, chống khuẩn.

Còn theo y học hiện đại, lá dược liệu có chứa nhiều hoạt chất quan trọng và đã đem đến một số hiệu quả sau:

• Kháng viêm: Theo phản ứng viêm thực giảm ở 2 giai đoạn cấp và bán cấp, tác dụng kháng viêm đã thể hiện rất rõ ràng. Bên cạnh đó, dược liệu còn chứa nhiều hoạt chất giúp chống oxy hóa và chống viêm.

Dược liệu có tác dụng kháng viêm hiệu quả

• Kháng khuẩn: Cây ba chẽ có khả năng ức chế sự hoạt động và phát triển của các chủng vi khuẩn như E. Coli và S. Aureus. Tuy nhiên, nó lại không thể kiểm soát được Hemolyticus, Diplococcus Pneumoniae, Enterococcus và Streptococcus.
• Có khả năng teo tuyến ức: Khi tiến hành thí nghiệm trên chuột, các nhà khoa học đã phát hiện ra tác dụng gây teo tuyến ức của chuột cống non khá mạnh và rõ ràng.
• Tác dụng kháng sinh: Trong khi làm thí nghiệm in vitro, người ta phát hiện khả năng kháng sinh của dược liệu đối với shigella shigae và shigella dysenteriae.

III. Một số bài thuốc từ cây ba chẽ

 - Bài thuốc chữa bệnh lỵ

Dùng khoảng 30 - 50g lá dược liệu đã phơi khô hoặc sao vàng cho vào nồi nấu với 800ml nước. Đun sôi trong khoảng từ 15 - 30 phút, cho tới khi cạn còn 400ml. Sau đó chua làm 2 lần uống trong ngày, người bệnh nên dùng duy trì cho tới khi triệu chứng thuyên giảm.

 - Bài thuốc chữa rắn cắn

Dùng 1 nắm nhỏ lá ba chẽ tươi đi đã được rửa sạch, có thể đem đi giã nát hoặc nhai. Đem nước cốt đi uống, bã thì đắp lên vết thương. Sẽ giảm sưng và hút nọc độc hiệu quả.

 - Bài thuốc chữa tiêu chảy

sau đó nấu chung với ít nước. Nấu cho tới khi lá mềm lại và tạo thành cao khô. Sau đó đem dập thành viên, với trọng lượng 0.25/viên. Về liều dùng cho người lớn sẽ từ 5 - 6 viên/lần, ngày 2 lần. Trẻ em 1 - 3 tuổi, ngày 2 - 3 viên. Trẻ 4 - 7 tuổi ngày 4 - 5 viên, chia làm 2 lần.

 - Bài thuốc chữa đau nhức xương khớp

Dùng 50g lá chẽ đã được rửa sạch ngâm trong nước muối pha loãng, sau đó vớt lên để ráo nước rồi giã nát. Cuối cùng dùng thuốc đắp lên vị trí bị sưng rồi để vải cố định. Người bệnh cố gắng duy trì 5 - 7 ngày để nhanh chóng lành lại.

IV. Một số lưu ý khi dùng dược liệu cây ba chẽ

• Khi sử dụng có thể gây ra một số tác dụng phụ như buồn nôn, hạ huyết áp và táo bón
• Người có thai và cho con bú không nên sử dụng vì có thể gây co thắt tử cung
• Người đang sử dụng thuốc tây có thể tương tác với dược liệu do đó, nên tham khảo ý kiến bác sĩ trước khi sử dụng.
• Người huyết áp thấp cũng không nên sử dụng.

Bài viết trên đã cung cấp một số thông tin hữu ích về cây ba chẽ mà người đọc có thể tham khảo. Tuy nhiên, liều lượng sử dụng của cây phụ thuộc vào nhiều yếu tố như tuổi tác, tình trạng sức khỏe và mục đích sử dụng. Do đó nên tham khảo ý kiến bác sĩ hoặc thầy thuốc trước khi sử dụng nhé.

||Tham khảo bài viết khác:

• Thổ hoàng liên là cây gì? Đặc điểm, hình ảnh, chữa bệnh gì?
• Mộc hoa trắng là cây gì? Đặc điểm, hình ảnh, chữa bệnh gì?
• Ô Dược là cây gì? Đặc điểm, hình ảnh, chữa bệnh gì?