Cây chanh trường: Đặc điểm, hình ảnh và chữa bệnh gì?

Cây chanh trường là dược liệu được sử dụng nhiều trong Đông y với tác dụng hỗ trợ điều trị các bệnh lý liên quan đến trướng bụng và tích nước. Cùng tìm hiểu chi tiết hơn về vị thuốc này qua bài viết dưới đây.

I. Thông tin về cây chanh trường

Cây chanh trường có tên khoa học là Solanum spirale Roxb, thuộc họ Cà Solanaceae. Nó hay còn được gọi với các tên khác như Cà xoắn, Mắc Dit (Lào).

1.1 Đặc điểm hình thái

Cây chanh trường là cây thân gỗ nhỏ hoặc cây bụi, có thể leo bò. Thân cây có thể có lông hoặc không, màu xanh hoặc hơi tím, hơi dẹt và có cạnh nhẵn. Rễ cây thường là rễ cọc, phát triển sâu xuống đất để hút nước và dưỡng chất.

Lá mọc so le, hình bầu dục hoặc hình mác, với chiều dài từ 5 đến 15cm và chiều rộng từ 3 đến 8cm. Cuống lá dài khoảng 1-3cm, mép nguyên, đôi khi có lông ở cả hai mặt.

Hoa thường mọc thành cụm hoặc đơn lẻ ở nách lá, đỉnh cành. Hoa có màu trắng hoặc tím nhạt, đường kính khoảng 1,5 đến 2cm. Đài hoa có 5 thùy, tràng hoa có 5 cánh, và nhị hoa có 5 nhị.

Quả mọng hình cầu hoặc hình trứng, nhẵn bóng, đường kính khoảng 1-2cm. Khi chín, quả có màu đỏ, vàng hoặc cam, bên trong quả chứa nhiều hạt nhỏ. Mùa hoa và quả thường vào từ tháng 1 đến tháng 4.

Hình ảnh cây chanh trường

1.2 Phân bố và thu hái 

Cây chanh trường có nguồn gốc từ châu Mỹ, chủ yếu phân bố ở các khu vực nhiệt đới và cận nhiệt đới châu Á bao gồm Trung Quốc, Ấn Độ, Lào và Việt Nam…

Tại Việt Nam, chanh trường thường gặp ở các tỉnh miền núi phía Bắc như Cao Bằng, Lạng Sơn, Tuyên Quang, Thái Nguyên, Hà Giang,…Chúng thường mọc hoang ở các vùng núi, rừng thứ sinh, ven đường, trên các bãi hoang quanh làng hoặc nương rẫy.

Lá và rễ của cây chanh trường là bộ phận được dùng làm dược liệu. Thường được thu hái quanh năm, nhưng thời gian tốt nhất để thu hái là vào mùa xuân và mùa hè khi cây đang trong giai đoạn phát triển mạnh mẽ.

Sau khi thu hái, lá và rễ thường được rửa sạch, cắt nhỏ và phơi khô hoặc dùng tươi. Bảo quản ở nơi khô ráo, thoáng mát. Nếu dùng dược liệu ở dạng tươi thì nên sử dụng hết trong ngày.

1.3 Thành phần hóa học

Cây chanh trường chứa nhiều hợp chất hóa học có giá trị. Dưới đây là các thành phần hóa học chính đã được nghiên cứu và xác định:

• Alkaloid: có các tác dụng dược lý như kháng khuẩn, kháng viêm và giảm đau.
• Saponin: khả năng kháng viêm, chống oxy hóa và cải thiện hệ miễn dịch.
• Flavonoid: Chúng giúp bảo vệ cơ thể khỏi các gốc tự do và có thể có tác dụng chống viêm, chống ung thư và bảo vệ tim mạch.
• Triterpenoid: là một nhóm các hợp chất hữu cơ có nhiều tác dụng sinh học, bao gồm khả năng kháng viêm, kháng khuẩn và bảo vệ gan.
• Tanin: có tác dụng làm săn chắc mô và có tính kháng khuẩn. Chúng thường được sử dụng trong y học cổ truyền để điều trị tiêu chảy và nhiễm trùng.
• Steroid: là nhóm hợp chất hữu cơ có nhiều ứng dụng trong y học, bao gồm tác dụng kháng viêm và điều hòa miễn dịch.

||Xem thêm: Cây cỏ ngọt là cây gì? Đặc điểm, hình ảnh, chữa bệnh gì?

II. Cây chanh trường có tác dụng gì?

Cây chanh trường có vị đắng, tính hàn, tác dụng thanh nhiệt, giải độc. Ngoài ra còn có nhiều tác dụng dược lý khác nhờ vào các thành phần hóa học đa dạng của nó. Dưới đây là một phân tích chi tiết về các tác dụng cụ thể của cây này:

Cây chanh trường có nhiều tác dụng trong y học

- Chữa đau bụng trướng

Cây chanh trường chứa các hợp chất chống viêm và chống co thắt, giúp làm dịu các cơn co thắt cơ trơn trong dạ dày và ruột. Các chất này cũng có tác dụng kháng khuẩn, giúp tiêu diệt vi khuẩn gây rối loạn tiêu hóa.

- Chữa phù thũng

Các hợp chất trong cây chanh trường có tác dụng lợi tiểu, giúp loại bỏ lượng nước dư thừa ra khỏi cơ thể, từ đó giảm phù nề. Các flavonoid và saponin giúp tăng cường tuần hoàn máu và cải thiện chức năng thận.

- Chống oxy hóa

Flavonoid và triterpenoid là các chất chống oxy hóa mạnh, giúp trung hòa các gốc tự do trong cơ thể. Sử dụng cây chanh trường có thể giúp bảo vệ cơ thể khỏi các bệnh lý liên quan đến stress oxy hóa như bệnh tim mạch, tiểu đường và ung thư.

- Giảm đau

Cây chanh trường có thể được dùng để giảm đau nhức cơ thể, đau khớp, và các loại đau khác mà không gây tác dụng phụ nghiêm trọng như các thuốc giảm đau tổng hợp.

- Bảo vệ gan

Chanh trường có thể được sử dụng trong điều trị các bệnh lý về gan như viêm gan, xơ gan và gan nhiễm mỡ, giúp tăng cường chức năng gan và thúc đẩy quá trình tái tạo tế bào gan.

- Tăng cường hệ miễn dịch

Cây này có thể được sử dụng để tăng cường sức đề kháng, giảm nguy cơ mắc các bệnh nhiễm trùng và hỗ trợ trong điều trị các bệnh suy giảm miễn dịch.

- Giảm sốt và cảm cúm

Trong y học cổ truyền, cây chanh trường được sử dụng để hạ sốt và điều trị các triệu chứng cảm cúm như ho, sổ mũi và đau họng. Các chất kháng viêm và kháng khuẩn trong cây giúp giảm các triệu chứng này.

III. Bài thuốc từ cây chanh trường 

Cây chanh trường được sử dụng trong nhiều bài thuốc dân gian để chữa trị các bệnh khác nhau. Dưới đây là một số bài thuốc phổ biến từ cây chanh trường:

Chanh trường được sử dụng trong nhiều bài thuốc dân gian

3.1 Chữa đau bụng, chướng bụng, phù thũng

• Nguyên liệu: 6-12g lá cây chanh trường khô.
• Cách làm: Đem đi sắc thuốc để uống. Kiên trì sử dụng mỗi ngày trong vòng khoảng 2 tháng để đạt hiệu quả.

3.2 Chữa kinh nguyệt không đều

• Nguyên liệu: 10-12g rễ cây chanh trường khô.
• Cách làm: Đem sắc lấy nước uống. Lưu ý là chỉ uống nước trong ngày, không để qua đêm.

3.3 Chữa viêm họng và ho

• Nguyên liệu: Lá chanh trường 10-15g (tươi hoặc khô), mật ong 1-2 thìa
• Cách làm: Lá chanh trường rửa sạch, sau đó đun sôi với 500ml nước trong khoảng 15-20 phút. Lọc lấy nước, sau đó thêm mật ong và khuấy đều. Uống khi còn ấm, ngày 2-3 lần.

3.4 Chữa tiêu chảy

• Nguyên liệu: 15g lá chanh trường, 10g lá ổi non
• Cách làm: Rửa sạch các loại lá, đun sôi với 600ml nước trong khoảng 20 phút. Lọc lấy nước và để nguội. Uống 2-3 lần/ngày cho đến khi hết triệu chứng.

IV. Lưu ý khi sử dụng cây chanh trường

Khi sử dụng cây chanh trường, cần chú ý đến một số điều để đảm bảo an toàn và hiệu quả. Dưới đây là những lưu ý quan trọng:

• Người già, trẻ em, phụ nữ mang thai hoặc đang cho con bú nên đặc biệt thận trọng và chỉ sử dụng khi có sự chỉ định của bác sĩ.
• Không nên tự ý tăng hoặc giảm liều lượng. Sử dụng đúng theo hướng dẫn để tránh các tác dụng phụ không mong muốn.
• Trước khi sử dụng, thử một lượng nhỏ để kiểm tra phản ứng dị ứng. Nếu có triệu chứng như ngứa, nổi mẩn, hoặc khó thở, nên ngừng sử dụng ngay lập tức và tìm kiếm sự tư vấn y tế.
• Chọn mua nguyên liệu từ các nhà cung cấp uy tín, đảm bảo nguồn gốc rõ ràng và không bị ô nhiễm bởi hóa chất hoặc chất bảo quản độc hại.
• Rửa sạch và sơ chế nguyên liệu trước khi sử dụng để loại bỏ bụi bẩn và tạp chất.
• Không nên sử dụng cây chanh trường trong thời gian dài mà không có sự theo dõi của bác sĩ. Sử dụng kéo dài có thể dẫn đến tích lũy các chất độc hại trong cơ thể.
• Cây chanh trường có thể tương tác với các loại thuốc khác đang sử dụng. Thông báo cho bác sĩ về tất cả các loại thuốc và thảo dược bạn đang dùng để tránh các tương tác không mong muốn.
• Bảo quản cây chanh trường ở nơi khô ráo, thoáng mát, tránh ánh nắng trực tiếp và độ ẩm cao để duy trì chất lượng và hiệu quả của các hoạt chất.

Những lưu ý trên giúp đảm bảo việc sử dụng cây chanh trường một cách an toàn và hiệu quả. Nếu có bất kỳ dấu hiệu bất thường nào trong quá trình sử dụng, hãy ngừng ngay và tìm kiếm sự tư vấn y tế từ bác sĩ hoặc chuyên gia.

||Tham khảo bài viết khác:

• Cam Xũng là cây gì? Đặc điểm, hình ảnh, chữa bệnh gì?
• Sâm Ấn Độ là cây gì? Đặc điểm, hình ảnh, chữa bệnh gì?
• Cam thảo bắc là cây gì? Đặc điểm, hình ảnh, chữa bệnh gì?