Cây cúc tần là cây gì? Đặc điểm, hình ảnh, có công dụng gì?

Cây cúc tần (hay còn gọi là từ bi) là một trong những loại thảo dược quý được sử dụng trong nhiều bài thuốc chữa cảm cúm, ho, sổ mũi, viêm họng, đau dạ dày, chấn thương, mụn nhọt,... Vậy tác dụng của cây cúc tần là gì? 

I. Thông tin về cây cúc tần

• Tên gọi khác của cây cúc tần là cây từ bi, lức ấn, lan luật
• Tên khoa học: là Pluchea indica (L.) Less 
• Họ Cúc (Asteraceae).

Cúc tần là loại cây bụi mọc thẳng, cao từ 1 - 2m và phân thành nhiều nhánh nhỏ. Cành lúc còn non có lông, sau nhẵn.

Lá cúc tần có màu xanh nhạt tươi sáng, hình bầu dục, đầu hơi nhọn, gốc thuôn dài, lá răng cưa ở viền lá, mặt dưới có lông mịn, lá có mùi thơm khi vò nát. Phiến lá dài từ 4 - 5cm, rộng từ 1 - 2.5cm. Lá mọc so le nhau, thường không có cuống hoặc cuống ngắn.

Hoa mọc từ đầu cành cây, mọc tụ lại thành chùm màu tím nhạt. Quả cúc tần nhỏ có hình trục, có 10 cạnh, màu nâu đỏ.

Hình ảnh cây cúc tần (từ bi)

Cúc tần chủ yếu mọc ở các vùng đất thấp ven sông, đất ngập nước hoặc ở các đầm lầy nước lợ, ven biển và những khu vực nước mặn như bãi triều và rừng ngập mặn. 

Ở Việt Nam, cây thường xuất hiện hoang dã ở vùng đồng bằng và các sườn đồi thấp, cũng như được trồng trong nhà để làm hàng rào. Tuy nhiên, sau khi phát hiện ra các công dụng của loại cây này đối với sức khỏe, nhiều người bắt đầu sử dụng cúc tần làm thảo dược và các bài thuốc trị bệnh. Do đó, cúc tần ngày càng được trồng nhiều hơn, thậm chí là với quy mô lớn.

Mọi bộ phận của cây đều có thể sử dụng bao gồm lá, thân, rễ cây. Bởi cây rất dễ trồng và phát triển mạnh nên có thể thu hái quanh năm. Tuy nhiên, nếu dùng để làm thuốc thì nên thu hoạch vào mùa hè và mùa thu.

Lá, rễ cây được thu hái quanh năm, có thể dùng lá tươi để nấu ăn hoặc làm thuốc. Người ta thường thu hái lá non, lá bánh tẻ trước khi cây bắt đầu ra hoa. Sau thu hoạch, các bộ phận sẽ được làm sạch, phơi hoặc sấy khô để sử dụng dần.

||Xem thêm: Ngải cứu giúp giảm đau, cầm máu, lợi tiểu, điều hoà khí huyết

II. Thành phần hóa học của cúc tần

Toàn bộ cây cúc tần có chứa tinh dầu và có mùi thơm giống ngải cứu. Trong 100g cúc tần tươi có chứa:

Thành phần hóa học cây cúc tần

• 5.7g protit
• 1g lipit
• 5.1g xenluloza
• 2.3g tro
• 179mg canxi
• 2.3mg photpho
• 0.5mg sắt
• 4.6g caroten
• 15mg vitamin C

III. Cây cúc tần có tác dụng gì?

Cây cúc tần trị bệnh gì? – Cúc tần có tính mát, vị hơi đắng, quy vào kinh phế và thận. Dưới đây là tác dụng cúc tần trong y học cổ truyền và y học hiện đại: 

3.1 Theo y học cổ truyền

Trong dân gian, cúc tần được dùng để làm các bài thuốc quý chữa. Do có tính mát, mùi thơm dịu, tác dụng giải cảm, tiêu độc, tán phong nhiệt giúp sáng mắt và tiêu đờm. 

Vì vậy cúc tần thường được dùng để điều trị phong thấp, cảm sốt, chữa về xương khớp, đường tiêu hóa, bệnh thận, đường hô hấp.

Cúc tần có tính mát, vị hơi đắng, quy vào kinh phế và thận

3.2 Theo y học hiện đại

Lá cúc tần có tác dụng gì? – Theo các tài liệu nghiên cứu, lá cây và rễ cúc tần có tác dụng hạ nhiệt, được sắc lấy nước uống để cơ thể đổ mồ hôi, chữa sốt. Nước ép lá cúc tần được dùng để điều trị lỵ, ngoài ra còn có công dụng như:

• Kháng viêm, kháng khuẩn mạnh mẽ: Trong cúc tần có chứa các hoạt tính chống lại Entamoeba histolytica, giảm các triệu chứng của bệnh lao. Tinh dầu lá cúc tần pha loãng giúp kháng khuẩn.
• Chống nọc độc rắn: stigmasterol và β-sitosterol trong rễ cúc tần có tác dụng vô hiệu hóa nọc độc rắn, giảm đáng kể nguy cơ tử vong, tình trạng xuất huyết do nọc độc.
• Bảo vệ gan: Chiết xuất từ rễ cúc tần có khả năng bảo vệ tế bào gan khỏi tổn thương.
• Chống loét: Dịch chiết cúc tần có tác dụng bảo vệ các vết loét do alcohol, indomethacin.
• Chống oxy hóa: chiết xuất từ cúc tần có chứa các chất chống viêm, chống oxy hóa.
• Lợi tiểu: Giúp lợi tiểu mà không gây ra những thay đổi bệnh lý khi sử dụng liều lượng cao.
• Chống ung thư: Chiết xuất cúc tần được chứng minh có tác dụng chống tăng sinh, chống di căn trên các tế bào thần kinh đệm ác tính ở người ung thư cổ tử cung.

IV. Bài thuốc cổ truyền chữa từ cây cúc tần

Cúc tần được sử dụng rất nhiều trong bài thuốc cổ truyền

3.1 Chữa thấp khớp và đau nhức xương

• Sử dụng 15-20g rễ cây cúc tần, sắc lấy nước uống. 
• Hoặc có thể kết hợp với 20g rễ cây trinh nữ, 20g rễ cây bưởi bung, 10g đinh lăng và 10g cam thảo dây, tất cả sắc lấy nước uống.

3.2 Chữa cảm sốt, nhức đầu, ho không ra mồ hôi

Lấy 2 nắm lá cúc tần, 1 nắm lá sả và 1 nắm lá chanh, nấu nước để xông và uống nóng giúp cơ thể ra mồ hôi.

3.3 Cây cúc tần chữa đau lưng

Lấy lá và cành non của cây cúc tần, giã nát, thêm ít rượu rồi sao nóng lên, đắp vào vùng lưng đau.

3.4 Chữa chấn thương, bầm dập

Lấy lá cúc tần, giã nhuyễn rồi đắp vào chỗ bị chấn thương để vết thương mau lành.

3.5 Chữa đau đầu

• Dùng 50g cúc tần, 50g hoa cúc trắng (xé nhỏ) và 100g đu đủ vừa chín tới, đun sôi với 1 lít nước. Sau đó thêm 100g óc heo vào đun thêm 20 phút cho chín nhừ. 
• Ăn nóng trước bữa cơm, 2 lần/ngày, liên tục trong 1 tuần.

3.6 Chữa ho do viêm phế quản

• Rửa sạch 20g lá cúc tần già, băm nhỏ, thêm 2 nắm gạo, 3g gừng tươi cắt nhỏ, 50g thịt lợn nạc băm nhuyễn, tất cả nấu cháo chín nhừ. 
• Ăn nóng khi đói, ngày 3 lần, liên tục trong 3 ngày.

3.7 Xông hơi tiêu trĩ

Cúc tần có tác dụng chống viêm và làm săn se búi trĩ

• Dùng lá cúc tần, lá lốt, ngải cứu và lá sung (mỗi loại bằng nhau), cùng với 1 củ nghệ vàng, rửa sạch rồi nấu với 1.5 lít nước. Sau khi nước sôi, thêm vài lát nghệ vàng. 
• Đổ nước thuốc vào chậu, chờ nguội bớt thì xông hậu môn trong 15 phút, khi nước còn ấm thì ngâm trực tiếp hậu môn thêm 10 phút. 
• Xông từ 2-3 lần/tuần, nếu bị trĩ nhẹ, búi trĩ sẽ co lại và tiêu biến sau khoảng 2 tháng. Lưu ý không xông khi nước còn quá nóng để tránh tổn thương vùng da hậu môn.

3.8 Chữa chứng bí tiểu

• Dùng 40g lá cúc tần đã phơi khô hoặc 100g lá tươi, rửa sạch, nấu nước uống. 
• Mỗi ngày có thể uống nước lá thay nước lọc để tăng cường chức năng thận.

IV. Lưu ý khi sử dụng cây cúc tần

Mặc dù cúc tần được biết đến với nhiều lợi ích cho sức khỏe, tuy nhiên, bạn cũng cần lưu ý một số điều sau khi sử dụng cây cúc tần để chữa:

• Cần sử dụng cúc tần với liều lượng phù hợp. Liều lượng sử dụng có thể khác nhau tùy thuộc vào tình trạng bệnh, độ tuổi và cơ địa của mỗi người.
• Không nên sử dụng cúc tần quá liều vì có thể gây ra một số tác dụng phụ không mong muốn.
• Cần kết hợp sử dụng cúc tần với chế độ ăn uống và sinh hoạt lành mạnh để đạt được hiệu quả tốt.
• Nên tham khảo ý kiến bác sĩ hoặc dược sĩ trước khi sử dụng cúc tần để chữa, đặc biệt nếu bạn thuộc nhóm đối tượng có nguy cơ cao hoặc đang sử dụng bất kỳ loại thuốc nào.

Cúc tần là loại cây quen thuộc với người Việt, mang lại nhiều công dụng chữa lành tính. Tuy nhiên, bạn cần tìm hiểu và tham khảo ý kiến của bác sĩ, dược sĩ trước khi sử dụng, tránh gây ra tác dụng phụ.

Nguồn bài viết: Tổng hợp

||Tham khảo bài viết khác:

• Lá lốt là cây gì? Đặc điểm, hình ảnh, chữa gì?
• Củ nghệ có tác dụng gì? 10 Lợi ích sức khỏe không phải ai cũng biết
• 7+ Tác dụng của rau diếp cá không phải ai cũng biết