Cây lá đắng có tác dụng gì? Các lưu ý khi sử dụng

Cây lá đắng xuất hiện phổ biến ở cả miền Bắc và miền Nam nước ta, được sử dụng trong các bài thuốc dân gian để hỗ trợ điều trị các bệnh liên quan đến tiêu hóa, tiểu đường và hô hấp,...Tuy nhiên bên cạnh đó, vẫn có nhiều thông tin trái chiều liên quan đến loại cây này. Vậy thực hư vấn đề ra sao, hãy cùng tìm hiểu qua bài viết dưới đây

Tìm hiểu chung về cây lá đắng

Cây lá đắng có tên khoa học Vernonia amygdalina Del., thuộc họ Cúc (Asteraceae). Nó còn có các tên gọi khác trong dân gian như Cây mật gấu, Hoàng liên ô rô, Mã hổ. Sở dĩ gọi là cây lá đắng vì khi nhai sẽ có cảm giác đắng nhưng hậu vị thì trong miệng sẽ có vị ngọt.

Đặc điểm tự nhiên

Cây lá đắng thuộc loại cây bụi sống lâu năm hoặc cây gỗ nhỏ, có thể cao từ 2 đến 5 mét. Thân cây màu xanh lục hoặc nâu nhạt, đường kính khá nhỏ, thường phân nhánh nhiều ngay tại cành gốc. Khi còn nhỏ, thân cây phủ một lớp lông trắng mịn nhưng lúc về già thì lớp lông này rụng dần hết. 

Lá mọc đối, hình bầu dục hoặc hình mác, dài khoảng 10-20 cm và rộng 4-6 cm. Mặt trên màu xanh đậm, mặt dưới màu nhạt hơn, bề mặt lá nhám và có lông nhỏ, hình răng cưa ở mép lá. Khi nhai, lá có vị đắng đặc trưng, nhưng sau đó sẽ có hậu vị ngọt.

Hoa của cây lá đắng lưỡng tính, nhỏ, màu tím hoặc trắng, tập trung thành cụm ở đầu cành. Hoa thường nở vào mùa xuân và mùa hè. Quả hình trứng hoặc hình cầu, nhỏ, khi chín có màu đen hoặc nâu đậm. Quả chứa nhiều hạt nhỏ, mỗi hạt có lông tơ giúp phát tán nhờ gió.

Rễ cây lá đắng phát triển mạnh, có khả năng chịu hạn tốt, giúp cây dễ dàng thích nghi với nhiều loại đất khác nhau.

Hình ảnh cây lá đắng

Phân bố, thu hái và chế biến

Cây lá đắng thích hợp với khí hậu nhiệt đới và cận nhiệt đới, thường mọc hoang ở các vùng rừng, ven suối, hoặc được trồng trong vườn nhà. Cây ưa ánh sáng, nhưng cũng có thể chịu được bóng râm nhẹ. Được tìm thấy phổ biến ở các quốc gia Tây Phi như Nigeria, Cameroon, Ghana và các vùng khác.

Hiện nay, cũng xuất hiện ở một số nước Đông Nam Á như Việt Nam, Indonesia, Malaysia và Thái Lan. Vì dễ trồng nên hiện nay nó có mặt hầu hết khắp nơi trên thế giới.

Bộ phận được sử dụng của cây là thân non và lá. Cây có thể được thu hái quanh năm, nhưng tốt nhất là vào mùa mưa khi cây phát triển mạnh mẽ nhất. Lá cây được hái bằng tay, chọn những lá trưởng thành, không quá già hoặc quá non để đảm bảo hàm lượng dược chất tốt nhất.

Sau khi thu hái, cây lá đắng có thể được chế biến theo nhiều cách khác nhau tùy vào mục đích sử dụng:

Sử dụng tươi: Lá tươi sau khi rửa sạch có thể được nhai sống để chữa một số bệnh. Ngoài ra, cũng có thể dùng để nấu canh hoặc chế biến món ăn như một loại rau gia vị.

Phơi khô và bảo quản: Lá sau khi thu hái được rửa sạch và phơi khô dưới bóng râm hoặc sấy nhẹ để tránh mất dược chất. Bảo quản trong túi kín, để nơi khô ráo, thoáng mát, tránh ẩm mốc.

Chiết xuất: Cây lá đắng có thể được chiết xuất thành các dạng cao, bột hoặc viên nén để sử dụng làm thực phẩm chức năng hoặc thuốc chữa bệnh.

Thành phần hóa học

Cây lá đắng chứa nhiều thành phần hóa học có giá trị dược liệu. Dưới đây là một số thành phần chính được tìm thấy trong cây lá đắng:

• Glycosides: Các glycosid đắng, đóng vai trò quan trọng trong hoạt tính sinh học của cây, đặc biệt là tác dụng chống sốt rét và tiểu đường.
• Saponins: Có đặc tính chống viêm, kháng khuẩn và giúp giảm cholesterol.
• Alkaloids: Loại alkaloid có hoạt tính chống viêm và giảm đau.
• Flavonoids: Các flavonoid có tác dụng chống oxy hóa, bảo vệ tế bào khỏi tổn thương do gốc tự do và hỗ trợ chức năng miễn dịch.
• Triterpenoids: Một triterpenoid có tác dụng chống viêm, kháng khuẩn và chống ung thư.
• Phenolic compounds: Tác dụng chống oxy hóa, giúp ngăn ngừa bệnh tim mạch và tiểu đường.
• Sesquiterpene lactones: Các sesquiterpene lactone có đặc tính kháng khuẩn, chống viêm và chống ung thư.
• Tanin: Có tác dụng làm se, giúp cầm máu và điều trị tiêu chảy.
• Các khoáng chất và vitamin: Các khoáng chất và vitamin thiết yếu giúp tăng cường sức khỏe tổng thể, cải thiện chức năng miễn dịch và duy trì các hoạt động sinh lý cơ bản của cơ thể.

Cây lá đắng chứa nhiều thành phần hoá học có lợi

Cây lá đắng có tác dụng gì?

Bên cạnh việc nắm bắt các đặc điểm ngoại hình, thì điều được mọi người quan tâm nhất vẫn là “cây lá đắng chữa bệnh gì”. Cụ thể như sau:

Theo y học cổ truyền 

Cây lá đắng có vị đắng, tính bình. Trong dân gian, cây lá đắng nấu canh hoặc xay nhuyễn lấy nước uống như dạng nước bổ dưỡng giúp hỗ trợ điều trị nhiều dạng bệnh lý khác nhau. Theo khuyến cáo, có thể dùng để chữa đái tháo đường, các chứng bệnh ở đường tiêu hoá như chán ăn, kiết lỵ và rối loạn tiêu hoá.

Theo y học hiện đại

Cây lá đắng (Vernonia amygdalina Del.) có nhiều tác dụng dược liệu, đặc biệt trong điều trị và phòng ngừa một số bệnh lý. Dưới đây là chi tiết về tác dụng của cây lá đắng đối với các bệnh cụ thể:

Bệnh về đường tiêu hóa

Cây lá đắng giúp kích thích tiêu hóa, tăng cường chức năng của dạ dày và ruột, giảm triệu chứng khó tiêu và táo bón,  giúp quá trình tiêu hoá thức ăn nhanh và hiệu quả hơn.

Các hợp chất chống viêm trong cây lá đắng giúp làm giảm viêm nhiễm ở đường tiêu hóa. Ngoài ra, Tanin trong cây có tác dụng làm se, giúp cầm tiêu chảy và giảm triệu chứng đau bụng.

Bệnh tim mạch

Saponin trong cây lá đắng giúp giảm mức cholesterol trong máu, từ đó giảm nguy cơ mắc các bệnh tim mạch như xơ vữa động mạch, cao huyết áp và đột quỵ.

Các flavonoid như luteolin và apigenin có khả năng chống oxy hóa, bảo vệ tim mạch khỏi tổn thương do gốc tự do.

Cây lá đắng có lợi cho sức khỏe tim mạch

Bệnh về hô hấp

Cây lá đắng có khả năng kháng khuẩn và kháng viêm, giúp điều trị các bệnh nhiễm trùng đường hô hấp như viêm phổi, viêm họng và viêm phế quản.

Bên cạnh đó, các vitamin và khoáng chất trong cây mật gấu giúp tăng cường hệ miễn dịch, hỗ trợ cơ thể chống lại các bệnh về đường hô hấp.

Bệnh ngoài da

Các hợp chất trong cây lá đắng có khả năng kháng khuẩn mạnh, giúp điều trị các bệnh nhiễm trùng da như mụn, chàm và viêm da.

Ngoài ra, giúp giảm viêm, sưng và thúc đẩy quá trình lành vết thương, ngăn ngừa sẹo.

Bệnh về gan, mật

Lá đắng có tác dụng bảo vệ gan, giúp thanh lọc cơ thể và cải thiện chức năng gan, hỗ trợ điều trị các bệnh lý về gan như viêm gan, xơ gan,...

Các hợp chất trong cây giúp kích thích sản xuất mật, hỗ trợ quá trình tiêu hóa và hấp thu chất béo.

Bệnh tiểu đường

Cây lá đắng giúp kiểm soát mức đường huyết trong máu, làm giảm nguy cơ biến chứng của bệnh tiểu đường.

Các hợp chất trong cây giúp cải thiện chức năng của insulin, hỗ trợ điều trị bệnh tiểu đường hiệu quả.

Liều dùng và cách dùng cây lá đắng

Cây lá đắng được sử dụng trong y học dân gian và các nghiên cứu y học hiện đại, nhưng cần được sử dụng đúng liều lượng và cách dùng để đảm bảo an toàn và hiệu quả. Dưới đây là thông tin cơ bản về liều dùng và cách sử dụng cây lá đắng:

Liều dùng

Dạng tươi:

• Thường dùng 10-30g lá tươi mỗi ngày, chia thành 2-3 lần dùng.
• Dùng làm thuốc uống hoặc chiên chế thành thức ăn.

Dạng phơi khô:

• Lá cây phơi khô có thể dùng 1-3g mỗi lần, ngày dùng 2-3 lần.
• Có thể sắc nước uống hoặc nấu cháo, hầm canh.

Cách sử dụng

• Sắc nước: Đổ nước sôi lên lá cây lá đắng khô, để nguội, rồi uống nước.
• Nấu cháo, hầm canh: Thêm lá cây lá đắng vào cháo hoặc canh để nấu cùng các nguyên liệu khác.
• Dùng trực tiếp: Có thể nhai lá tươi hoặc nhai lá khô, nhưng phải chú ý đến vị đắng và có thể phản ứng dị ứng của một số người.
• Ngâm rượu: Chẻ vừa cỡ rồi đem phơi khô. Sau đó, hòa cùng rượu ngâm trong bình, đợi khoảng 15 ngày là có thể sử dụng.

Dân gian hay dùng cây lá đắng nấu canh rau rất bổ dưỡng

Bài thuốc từ cây lá đắng

Cây lá đắng được sử dụng trong nhiều bài thuốc dân gian để điều trị bệnh. Bạn có thể tham khảo như:

Trị thoái hóa đốt sống cổ

Nguyên liệu: Khoảng 8 lá cây đắng.

Cách làm: Rửa sạch lá, sau đó giã nát hoặc xay nhuyễn. Trước khi đi ngủ hòa với nửa cốc bia, vắt lấy nước uống.

Trị xuất tinh sớm, duy trì đời sống tình dục

Nguyên liệu: Khoảng 10 lá đắng.

Cách làm: Lá đắng đem rửa sạch, hãm với khoảng 1,5 lít nước sôi, sau đó đợi 15 phút là có thể dùng được. Nước lá đắng kiểu này có thể dùng hàng ngày thay thay nước lọc.

Cây lá đắng uống nhiều có hại không?

Theo nghiên cứu khoa học thì cây lá đắng không có độc tính, nhưng uống cây lá đắng nhiều có hại không? Câu trả lời là CÓ. Việc lạm dụng cây lá đắng nhiều trong thời gian dài với liều cao rất có thể sẽ gây nên các tác dụng phụ ngoài ý muốn, ví dụ như đi ngoài, hạ huyết áp. Chính vì vậy, người bị huyết áp thấp nên lưu ý khi sử dụng, sử dụng quá nhiều cũng có thể gây ra táo bón.

Uống nhiều cây lá đắng có thể gây hại cho sức khỏe, và điều này phụ thuộc vào liều lượng cụ thể và thể trạng của từng người. Vì vậy, để đảm bảo an toàn khi sử dụng cây lá đắng, bạn nên tuân thủ hướng dẫn của chuyên gia y tế hoặc người có kinh nghiệm trong sử dụng dược liệu. Tránh sử dụng quá liều và theo dõi các biểu hiện phản ứng của cơ thể để có thể ngừng sử dụng kịp thời nếu cần thiết.

Cây lá đắng uống nhiều có hại không là thắc mắc của nhiều người

Lưu ý khi sử dụng cây lá đắng

Khi sử dụng cây lá đắng, bạn cần lưu ý một số điều sau đây để đảm bảo an toàn và hiệu quả trong điều trị hoặc sử dụng dưới dạng dược liệu:

• Đảm bảo rằng cây lá đắng được sử dụng là đúng loài, vì có nhiều loài cây trong họ Cúc có tên gọi và đặc tính tương tự nhưng không có các thành phần hoạt chất giống nhau.
• Tuân theo liều lượng được khuyến cáo bởi chuyên gia y tế hoặc theo hướng dẫn của nhân viên y tế chuyên môn. Tránh tự ý dùng quá liều để tránh các tác dụng phụ không mong muốn.
• Theo dõi các biểu hiện phản ứng của cơ thể như buồn nôn, nôn mửa, đau đầu, hoặc các triệu chứng dị ứng. Nếu có dấu hiệu không bình thường, hãy ngừng sử dụng và tham khảo ý kiến bác sĩ ngay lập tức.
• Cây lá đắng có thể tương tác với một số loại thuốc khác như thuốc đái tháo đường, thuốc chống loãng xương hoặc các loại thuốc khác. Hãy hỏi ý kiến ​​bác sĩ trước khi bắt đầu sử dụng cây lá đắng.
• Đối với phụ nữ mang thai, phụ nữ đang cho con bú, trẻ em, người già, hoặc những người có tiền sử bệnh mãn tính, hãy tham khảo ý kiến ​​bác sĩ trước khi sử dụng cây lá đắng.
• Bảo quản cây lá đắng ở nơi khô ráo, thoáng mát để đảm bảo chất lượng và tính hiệu quả của nó.

Trên đây là các thông tin cơ bản về cây lá đắng cũng như công dụng và cách dùng sao cho hiệu quả mà Dược Thái Minh muốn đem đến cho bạn. Cây lá đắng được xem như vị thuốc hữu hiệu với nhiều lợi ích cho sức khỏe. Tuy nhiên, mọi người cần thận trọng khi sử dụng để tránh tác dụng phụ không mong muốn, tốt nhất nên tham khảo ý kiến bác sĩ trước khi sử dụng.