Cây sài hồ nam là một vị thuốc quý được sử dụng từ lâu đời trong Đông y. Nhờ những đặc tính nổi bật, sài hồ nam thường được dùng thay thế cho sài hồ bắc để điều trị cảm sốt hiệu quả.
Bài viết này sẽ cung cấp cho bạn đọc thông tin chi tiết về đặc điểm và cách sử dụng loại cây thuốc quý này.
Sài hồ nam có tác dụng gì đối với sức khỏe?
Giới thiệu chung về cây sài hồ nam
Cây sài hồ nam hay còn được gọi với tên khác là cây lức, nam sài đồ, cây cúc tần, hài sài. Nó có tên khoa học là Pluchea pteropoda Hemsl thuộc họ Cúc (Asteraceae).
Đặc điểm thực vật
- Sài hồ nam thuộc loài cây thân thảo sống lâu năm, có chiều cao trung bình từ 60cm - 1m. Nếu được phát triển thành từng bụi và không cắt tỉa thì cây thuốc nam sài hồ có thể cao tới 2 - 3m.
- Thân cây hình trụ nhẵn, mọc phân thành nhánh ở gốc. Phần thân gốc do phát triển lâu nên có màu xanh nâu hoặc màu nâu đỏ tía, còn phần thân non mới mọc sẽ mềm hơn và có màu xanh, xung quanh được bao phủ một lớp lông mịn và ngắn.
- Lá cây sài hồ nam có hình bầu dục hoặc trứng, mọc sole nhau và dài khoảng 2 - 4cm, rộng 1 - 2cm. Các phiến lá dày, ở mép lá răng cưa, láng ở mặt trên và nhạt màu ở mặt dưới. Đặc biệt là có mùi thơm hắc đặc trưng.
- Rễ cây sài hồ nam có hình trụ hoặc nón thon dài. Ở đầu rễ phình to, đỉnh đầu còn lưu lại gốc cây với dạng sợi ngắn. Mặt ngoài rễ có màu nâu đen hoặc nâu nhạt, thêm các vết nhăn sọc. Vỏ thường xuất hiện lỗ hoặc sẹo do phần rễ con để lại.
- Hoa có màu hồng nhạt hoặc hơi tím, mọc thành cụm. Các đầu này hợp thành 2 - 4 nằm trên một nhánh.
- Quả sài hồ nam có 10 cạnh lồi, hình trụ. Cây thường ra hoa, cho quả từ tháng 5 - 7 hàng năm.
Đặc điểm thực vật của cây sài hồ nam
Thành phần hoá học
Cây sài hồ nam có thành phần chủ yếu là tinh dầu. Phần trên mặt đất của cây có chứa các chất trtriterpenoid như taraxasteryl acetat. Còn chiết từ rễ thu được Hop ‐ 17 (21) ‐en ‐ 3β ‐ yl acetate, 2- (pent-1,3-diynyl) -5- (3,4-dihidroxybut-1- ynyl) -tiophene.
Khu vực phân bố
Sài hồ nam là loại cây ưa ánh sáng, thường mọc thành khóm hoặc bụi. Chúng phát triển rất nhanh trong môi trường khí hậu nhiệt đới ẩm gió mùa ở một số nước Đông Nam Á… Riêng ở nước ta, cây sài hồ nam mọc ở cả 3 miền nhưng nhiều nhất là các tỉnh miền Trung và vùng đồng bằng sông Cửu Long.
Cây sài hồ nam mọc phổ biến ở cả 3 miền ở nước ta
Thu hái và chế biến
Sài hồ nam chủ yếu dùng lá, cành non và rễ làm thành thuốc. Lá và cành non có thể thu hái quanh năm, đem rửa sạch vào phơi khô. Riêng phần rễ đào và rửa sạch, cắt thành lát mỏng rồi phơi khô. Dược liệu sài hồ nam có thể tẩm rượu hoặc mật ong sao thơm.
Tác dụng của sài hồ nam
Theo Y học cổ truyền
Sài hồ nam có tác dụng gì? Theo Đông y, vị thuốc sài hồ nam có vị mặn, hơi đắng, tính mát, quy vào kinh Can, Đởm có tác dụng lợi tiểu, điều kinh, phát tán phong nhiệt, chủ trị chữa trị các bệnh như:
- Chữa ngoại cảm phát sốt nóng rét, hơi rét kinh liệt.
- Giảm đầy hơi và chướng bụng.
- Hỗ trợ chữa các bệnh viêm túi mật cấp tính, nhiễm khuẩn đường mật.
- Hỗ trợ trong điều trị bệnh viêm gan mãn tính, đau nhức vùng gan, gan xơ cứng ở giai đoạn đầu.
- Hỗ trợ giảm thiểu các triệu chứng: đau đầu, chóng mặt, buồn nôn, mệt mỏi, chán ăn, đắng miệng.
Theo Đông y, dược liệu sài hồ nam có tác dụng lợi tiểu, phát tán phong nhiệt
Theo Y học hiện đại
- Nước sắc từ cây sài hồ nam có tác dụng lợi tiểu, lợi mật và tăng nhu động ruột.
- Làm hạ nhiệt, giảm sốt. Theo một thí nghiệm lâm sàng thì trên 45 bệnh nhân bị sốt cho thấy gần 70% trường hợp giảm nhiệt từ 0,5 - 1,5 độ C sau 30 phút sử dụng dược liệu.
- Cải thiện triệu chứng phì đại tiền liệt tuyến cho nam giới
Một số bài thuốc chữa bệnh từ cây sài hồ nam
Bài thuốc viên giúp giải cảm
Nguyên liệu:
- 6,25g bột bạc hà
- 6,25g bột sài hồ nam
- 0,3g bột cam thảo
Cách thực hiện:
- Trộn đều tất cả bột nguyên liệu với nhau.
- Thêm nước ném lại thành từng viên.
- Mỗi lần uống 5 viên, uống 2 lần mỗi ngày.
- Trẻ em nên giảm ½ liều lượng.
Bài thuốc trị nóng sốt mùa hè gây khát nước, buồn nôn, đắng miệng, đau đầu
Nguyên liệu:
- 10g sài hồ nam
- 10g hương nhu trắng
- 8g thanh bì
- 12g sắn dây
Cách thực hiện:
- Đem hết dược liệu cho vào ấm sắc với nước.
- Dùng nước đó uống hàng ngày.
Bài thuốc hỗ trợ điều trị viêm túi mật cấp và nhiễm khuẩn đường mật
Nguyên liệu:
- 6g mộc hương
- Đại hoàng, sài hồ nam mỗi vị 16g
- Hoàng cầm, bạch thược, uất kim mỗi vị 12g
Cách thực hiện:
- Lấy hết nguyên liệu sắc với 1 lít nước.
- Đun đến khi sôi thì tắt bếp.
- Chia thuốc thành 2 lần uống vào sáng, chiều.
Bài thuốc trị viêm gan mãn tính, gan xơ cứng
Nguyên liệu:
- 140g gan lợn khô
- 30g kê nội kim
- 20g thanh bì
- 70g miết giáp
- Bồ hoàng, sái thảo, địa long, đương quy, sài hồ nam, ngũ linh chi, xích thược, chỉ thực, bạch mao căn mỗi thứ 40g
Cách thực hiện:
- Xay nhuyễn tất cả các nguyên liệu trên rồi cho vào bát.
- Cho thêm mật ong vào trộn đều.
- Nắn thành từng viên hoàn, mỗi viên khoảng 4g.
- Dùng 2 - 3 lần/ ngày, mỗi lần 3 viên uống cùng với nước sôi.
Bài thuốc trị sốt rét
Nguyên liệu:
- 8g sinh khương
- 4g cam thảo
- 3 quả đại táo
- Hoàng cầm, đảng sâm, pháp bán hạ, sài hồ nam, thảo quả và thường sơn mỗi vị 12g.
Cách thực hiện:
- Đem các dược liệu sắc cùng với 1 lít nước.
- Lọc nước, bỏ bã và chia thành 2 lần uống trong ngày.
Bài thuốc chữa sốt cao gây mất nước, đau đầu
Nguyên liệu:
- 16g rau má
- 6g gừng tươi
- Bán hạ, lá tre, cam thảo dây mỗi vị 12g
- Ngũ gia bì và sài hồ nam mỗi vị 20g
Cách thực hiện:
- Lấy các vị thuốc trên rửa sạch cho vào ấm.
- Sắc cùng với 400ml nước.
- Đun đến khi nước trong ấm cô đặc lại, chỉ còn khoảng 100ml.
- Chia nước thành 2 lần uống và dùng trước khi ăn.
Bài thuốc hỗ trợ điều trị phì đại tuyến tiền liệt
Nguyên liệu:
Cách thực hiện:
- Cho hết nguyên liệu vào ấm rồi đun cùng với 3 bát con nước.
- Khi sôi, vặn nhỏ lửa và tiếp tục đun đến khi cạn còn 1 bát nước thì tắt bếp.
- Đổ nước thuốc ra bát rồi tiếp tục sắc lại nước thứ 2, thứ 3.
- Cuối cùng trộn đều cả 3 bát thuốc với nhau rồi chia làm 3 lần uống trong ngày.
- Ngày uống 1 thang, dùng sau bữa ăn.
Sài hồ nam chứa các hoạt chất sinh học như saikosaponin, flavonoid và polysaccharid, có khả năng kháng viêm, giảm sưng và điều hòa miễn dịch. Những hoạt chất này giúp ức chế sự phát triển của các tế bào u xơ, từ đó giảm kích thước tiền liệt tuyến một cách tự nhiên và hiệu quả. Là một trong các thành phần chính của TPBVSK Vương Bảo New, sài hồ nam mang lại nhiều lợi ích đáng kể cho người mắc u xơ tiền liệt tuyến hiệu quả và được chứng minh lâm sàng.
Những lưu ý khi sử dụng sài hồ nam
Để đảm bảo an toàn và hiệu quả, bạn cần lưu ý một số điều sau khi sử dụng sài hồ nam:
- Khi sử dụng dược liệu sài hồ nam, bạn cần tham khảo ý kiến của bác sĩ.
- Không tự ý sử dụng và thay đổi liều lượng dùng.
- Phụ nữ mang thai và đang cho con bú cần cẩn thận khi dùng sài hồ nam.
- Không dùng sài hồ nam cho những đối tượng bị ho do phế âm hư, cao huyết áp, sốt có định kỳ…
- Sài hồ nam có thể tương tác với một số loại thuốc khác. Do vậy, cần thông báo cho bác sĩ về tất cả các loại thuốc bạn đang sử dụng.
Thông tin về dược liệu sài hồ nam trong bài viết này chỉ mang tính chất tham khảo. Nếu bạn có ý định sử dụng dược liệu này để điều trị bệnh, hãy tham vấn ý kiến của bác sĩ để được tư vấn cụ thể về liều lượng, cách dùng nhằm hạn chế tối đa các rủi ro và tác dụng phụ nghiêm trọng.
Xem thêm:
Cập nhật lúc: 2024/07/12
