Cây xô thơm - Nguyên liệu hữu ích cho cuộc sống và sức khỏe

Cây xô thơm được nhiều người biết đến bởi những công dụng tuyệt vời cho sức khỏe, một loại thảo dược được sử dụng từ thời Hy Lạp cổ đại. Bên cạnh đó còn là loại rau gia vị với vẻ ngoài mộc mạc cuốn hút, mùi thơm dễ chịu cùng giá trị kinh tế cao.

Tuy nhiên, không phải ai cũng biết đến và có hiểu biết rõ ràng về loài cây này. Cùng tìm hiểu chi tiết qua bài viết dưới đây.

Cây xô thơm là gì?

Cây xô thơm có tên khoa học là Salvia officinalis, tên Tiếng Anh thường gọi là Sage, thuộc họ Hoa môi, một loài thực vật có hoa được Carolus Linnaeus miêu tả khoa học lần đầu tiên vào năm 1753. Chúng còn được gọi với các tên khác như là xôn, hoa xôn. 

Nguồn gốc và phân bố

Cây xô thơm có nguồn gốc từ các khu vực ven biển của vùng Địa Trung Hải, bao gồm cả miền Nam của châu Âu và miền Tây của châu Á. Nó được biết đến từ lâu đời và đã được trồng và sử dụng rộng rãi trên khắp châu Âu, cũng như các khu vực khác trên thế giới. Hiện nay, bạn có thể bắt gặp loài cây này ở các tỉnh thành ở miền Bắc của nước ta. 

Cây xô thơm là loài cây hoang dã, mọc bụi, xuất hiện tại những khu rừng rậm rạp hoặc những vùng núi cao và xung quanh cây khác. Điều kiện thích hợp cho cây này là đất thoát nước tốt và ánh sáng mặt trời đầy đủ. 

Hình ảnh cây xô thơm

Đặc điểm hình thái

Xô thơm là loài cây thân thảo, sống lâu năm, mọc thẳng và có vân nổi. Cây có thể phân nhánh từ gốc, tạo thành những bụi nhỏ. Tán lá dày đặc, có thể cao từ 30 đến 60cm.

Lá xô thơm là lá hình dạng bầu dục dài, mặt lá phủ rất nhiều lông tơ và màu xanh mướt, mặt dưới thường nhạt hơn. Lá có cạnh răng cưa nhỏ và thường dài khoảng 2-4 cm. Lá có mùi thơm rất đặc trưng và là phần được sử dụng phổ biến nhất.

Hoa của xô thơm có màu tím hoặc tím nhạt, mọc thành từng chùm hoa dài 10-20cm. Mỗi hoa có hình dạng ống môi hoặc hình ống dài, và chúng thu hút côn trùng như ong và bướm để thụ phấn. Quả của cây là những hột nhỏ, màu nâu, chứa các hạt nhỏ.

Gốc của xô thơm phát triển mạnh mẽ và lan rộng. Rễ có tính năng hấp thụ nước tốt và giúp cây chống chịu được điều kiện khí hậu khô cằn. Xô thơm thường ra hoa vào mùa hè, từ tháng 6 đến tháng 8. Quả chín và hạt thường được hình thành sau khi hoa rụng vào mùa thu.

Thành phần hoá học

Cây xô thơm hứa nhiều thành phần hoá học quan trọng, đặc biệt là trong các lá và các phần khác của cây. Các thành phần này có ảnh hưởng đến mùi vị và tính chất dược lý của cây. Dưới đây là một số thành phần chính của cây xô thơm:

Tinh dầu: Lá của cây xô thơm chứa một lượng lớn tinh dầu, là thành phần chủ yếu mang lại mùi thơm đặc trưng. Tinh dầu này có thành phần chủ yếu là các hợp chất sesquiterpen và diterpen. Các hợp chất này đóng vai trò quan trọng trong cả tính chất vị thuốc và hương vị của xô thơm.

Flavonoid: Lá xô thơm cũng chứa nhiều flavonoid như apigenin, luteolin và diosmetin. Flavonoid có hoạt tính chống oxy hóa mạnh mẽ và có nhiều lợi ích cho sức khỏe.

Acid triterpenoid và phenolic acid: Xô thơm cũng chứa các acid triterpenoid như oleanolic acid và ursolic acid, cùng với phenolic acid như rosmarinic acid. Những chất này có hoạt tính kháng viêm, chống oxy hóa và bảo vệ tế bào.

Tanin: Mặc dù trong xô thơm tanin không phải là thành phần chính, nhưng nó cũng được tìm thấy ở mức độ nhất định. Tanin có tác dụng cục bộ chống viêm và chống chảy máu.

Cây xô thơm được chứa nhiều thành phần có lợi

Các loại xô thơm phổ biến

Cây xô thơm có một số loài và giống phổ biến được sử dụng rộng rãi trong ẩm thực và y học. Dưới đây là một số loại xô thơm phổ biến:

• Salvia officinalis (Xô thơm thường): Đây là loài xô thơm phổ biến nhất, có nguồn gốc từ vùng Địa Trung Hải. Đa số loài này có hoa giống với cây Lan Tử La, nở vô cùng đẹp mắt.
• Salvia officinalis 'Purpurascens' (Xô thơm tím): Loài này có lá màu tím hoặc tím đậm, là một biến thể thú vị về màu sắc của xô thơm thường.
• Salvia officinalis 'Tricolor' (Xô thơm ba sắc): Đây là một biến thể của xô thơm với lá có màu sắc đa dạng, bao gồm màu xanh, trắng và hồng.
• Salvia officinalis 'Berggarten' (Xô thơm Berggarten): Loài này có lá to và dày hơn so với xô thơm thường, mang lại hương vị mạnh mẽ hơn cho các món ăn.
• Salvia officinalis 'Icterina' (Xô thơm vàng): Đây là một loài có lá có màu vàng hoặc màu vàng xanh, tạo điểm nhấn thú vị cho vườn cây cảnh.

Ngoài ra còn một vài loại khác nữa nhưng không được ưa chuộng sử dụng nhiều. Các loại xô thơm có những đặc điểm riêng biệt về màu sắc và hương vị, thích hợp cho các mục đích nấu ăn, làm cảnh và y học.

Cây xô thơm sở hữu nhiều giống loài khác nhau

Cây xô thơm có tác dụng gì?

Như đã chia sẻ ở trên, cây xô thơm là thảo mộc tốt với nhiều công dụng cho sức khỏe. Cụ thể như sau:

Chống lão hoá

Xô thơm có thể giúp cải thiện sắc tố da và làm sáng da nhờ vào khả năng làm giảm sự hình thành các vết thâm và nám. Các hoạt chất giúp tăng cường đàn hồi da và làm chậm quá trình lão hóa da, làm cho da trông trẻ hơn và khỏe mạnh hơn.

>> Xem thêm: Tổng hợp 9 loại cây thuốc nam uống trị nám “dễ kiếm - dễ dùng”

Chống oxy hóa và chống viêm

Cây xô thơm chứa nhiều flavonoid như apigenin và luteolin, cùng với các acid phenolic như rosmarinic acid. Những chất này có khả năng chống oxy hóa mạnh mẽ, bảo vệ tế bào khỏi tổn hại của các gốc tự do.

Ngoài ra, cũng có tính chất kháng viêm, giúp làm giảm các triệu chứng viêm và cải thiện sức khỏe tổng quát.

Tăng cường trí nhớ và giảm căng thẳng

Một số nghiên cứu cho thấy rằng các dưỡng chất trong xô thơm có thể cải thiện trí nhớ và tăng cường chức năng não bộ. Nó cũng có thể giúp giảm cảm giác căng thẳng và lo âu nhờ vào các hoạt chất như acid rosmarinic và các diterpenoid. Xô thơm cũng chứa nhiều hợp chất chống oxy hóa và kháng viêm, giúp bảo vệ tế bào não khỏi tổn thương do gốc tự do và cải thiện tuần hoàn máu não.

Trong sản phẩm TPBVSK Lohha Trí Não có thành phần là Cognivia organic (chiết xuất từ cây xô thơm Salvia sp). Công dụng Hỗ trợ tăng cường hoạt động của trí não. Hỗ trợ giảm nguy cơ sa sút trí tuệ ở tuổi già như: giảm trí nhớ, giảm khả năng ngôn ngữ.

Cải thiện giấc ngủ

Hai nguyên nhân chính gây ra mất ngủ là căng thẳng và thay đổi nội tiết tố. Xô thơm có tác dụng thư giãn và có thể giúp cải thiện chất lượng giấc ngủ. Các tinh dầu có trong cây có khả năng làm dịu và làm giảm căng thẳng, giúp người dùng thư giãn hơn và ngủ ngon hơn.

Cây xô thơm có rất nhiều công dụng

Hỗ trợ hệ tiêu hóa

Cây xô thơm được sử dụng trong y học cổ truyền để hỗ trợ tiêu hóa và giảm các triệu chứng như đầy hơi, ợ hơi, buồn nôn và tiêu chảy. Nó có tác dụng kích thích tiêu hóa và giúp cân bằng hệ vi khuẩn đường ruột.

Hỗ trợ điều trị bệnh tiểu đường

Trà của cây xô thơm có tính chất giảm đường huyết và làm giảm sự hấp thu glucose, giúp kiểm soát mức đường huyết trong máu. Các hoạt chất giúp cải thiện sức khỏe chung và hỗ trợ điều trị các biến chứng của bệnh tiểu đường.

Cải thiện sức khỏe răng miệng

Ít người biết rằng ,xô thơm có thể giúp ngăn ngừa sự hình thành của mảng bám và các bệnh lý về răng miệng như viêm nướu và sâu răng bởi tính kháng viêm và kháng khuẩn của mình.

Giảm nguy cơ ung thư

Một số nghiên cứu cho thấy rằng các hợp chất trong xô thơm có khả năng ngăn ngừa sự phát triển của tế bào ung thư và giúp cải thiện hiệu quả điều trị ung thư.

Cách sử dụng lá xô thơm tốt cho sức khỏe

Lá xô thơm có hương vị nồng ấm, pha chút đắng và man mát, nên được sử dụng trong nhiều nền ẩm thực khác nhau. Đặc biệt, mùi hương ẩn, không quá nồng như dạ hương nhưng lại dậy hơn ngò tây và nhẹ nhàng hơn húng tây. Lá được sử dụng dưới 2 cách là tươi hoặc khô. 

Gia vị: Lá xô thơm được sử dụng rộng rãi làm gia vị trong nấu ăn, đặc biệt là để nấu thịt, gia cầm và các món hầm nước để tăng thêm hương vị thơm ngon. Bạn có thể vò nát lá xô thơm và cho vào giai đoạn cuối cùng.

Trà xô thơm: Pha trà từ lá xô thơm tươi hoặc khô. Trà xô thơm không chỉ có mùi thơm dễ chịu mà còn có các tác dụng lợi cho sức khỏe như làm dịu cổ họng, giảm stress và cải thiện tiêu hóa.

Dùng ngoài da: Tinh dầu xô thơm có thể được pha loãng và sử dụng để xoa bóp hoặc làm dịu vùng da bị kích ứng, giúp làm dịu cơn đau cơ và các vấn đề về da.

Nhai lá: Nhai lá xô thơm tươi có thể giúp làm sạch răng miệng và làm giảm viêm nướu.

Thảo dược: Xô thơm được sử dụng trong các sản phẩm thảo dược như viên nang hoặc bột để điều trị các vấn đề tiêu hóa, giảm đau và giảm viêm.

Dầu xông: Dầu xô thơm có thể được sử dụng trong phòng tắm hơi hoặc dùng làm dầu massage để giảm đau cơ và giúp thư giãn.

Cây xô thơm có thể dùng để nấu ăn, pha trà hoặc nhai trực tiếp

Lưu ý khi sử dụng cây xô thơm

Khi sử dụng cây xô thơm, có một số lưu ý quan trọng cần được nhắc đến để đảm bảo an toàn và hiệu quả:

• Hạn chế dùng thảo dược này cho người có tiền sử động kinh, co giật, 15 ngày trước khi phẫu thuật.
• Không sử dụng xô thơm kết hợp với thuốc hạ huyết áp.
• Lá xô thơm nên được sử dụng ở liều lượng phù hợp, tuân thủ hướng dẫn của chuyên gia hoặc nhà sản xuất sản phẩm.
• Mặc dù hiếm khi gây dị ứng nghiêm trọng, nhưng một số người có thể bị dị ứng với các thành phần trong lá xô thơm, đặc biệt là khi tiếp xúc lâu dài hoặc sử dụng dưới dạng tinh dầu. 
• Cần hỏi ý kiến ​​bác sĩ trước khi sử dụng xô thơm trong thai kỳ, vì một số loại thuốc thảo dược có thể ảnh hưởng đến thai nhi.
• Sử dụng quá mức có thể gây ra các tác dụng phụ như chóng mặt, buồn nôn hoặc đau đầu. 
• Dù xô thơm có nhiều lợi ích cho sức khỏe, nhưng sử dụng dài hạn hoặc quá mức có thể gây ra các vấn đề về gan và thận. 
• Chọn các sản phẩm có nguồn gốc rõ ràng và được sản xuất từ nhà cung cấp uy tín để đảm bảo chất lượng và an toàn.

Lưu ý khi sử dụng xô thơm

Tóm lại, mặc dù cây xô thơm mang lại nhiều lợi ích cho sức khỏe, nhưng việc sử dụng cần có sự cân nhắc và tuân thủ các lưu ý để đảm bảo an toàn và hiệu quả. Nếu có bất kỳ câu hỏi hay lo lắng nào, hãy tham khảo ý kiến ​​của bác sĩ hoặc và chuyên gia y tế ngay lập tức.

Xem thêm: 

• • Thực hư về 10 loại cây thuốc nam trị tiểu đường hiệu quả
  • “Mách bạn” 12 cây thuốc nam mát gan giải độc mà ít ai biết
  • Khám phá tác dụng chữa bệnh đến từ Cây dứa dại
  • Công dụng bất ngờ đến từ vị thuốc cay nóng Ngô thù du