5+ tác dụng dược lý của vị thuốc hương phụ có thể bạn chưa biết

Hương phụ là dược liệu thường dùng trong Đông y, được xem là một vị thuốc quý trong điều hoà kinh nguyệt, tiêu thực, giải cảm, đau bụng kinh… Trong bài viết này, hãy cùng chúng tôi tìm hiểu sâu hơn về loại dược liệu này.

Hương phụ - Vị thuốc với nhiều lợi ích cho sức khỏe

Cây hương phụ là gì? 

• Tên gọi khác: Củ gấu, sa thảo, cỏ cú, củ gấu biển, hải dương phụ…
• Tên khoa học: Cyperus rotundus L
• Họ: Cói (Cyperaceae)

Đặc điểm sinh thái

• Hương phụ là cây cỏ sống dai, có chiều cao trung bình từ 20 - 60cm. Thân rễ phát triển thành củ (hay còn gọi là củ gấu), kích thước của củ phụ thuộc vào loại đất rắn hay đất xốp.
• Lá cây hương phụ dài, nhỏ và hẹp, mọc tập trung ở gốc cây, giữa các phiến lá có đường gân nổi lên. Mặt lá bóng, cả hai mặt đều có màu như nhau.
• Hoa mọc trên ngọn cây, có khoảng 3 - 8 cụm hoa, hình tán. Hoa có màu nâu xám hoặc màu nâu đỏ, lưỡng tính, nhị dài 2mm, nhuỵ có đầu núm.
• Quả của cây màu xám và có 3 cạnh.

Hình ảnh cây hương phụ

Khu vực phân bố

Cây hương phụ mọc ở nhiều nước châu Á như Triều Tiên, Indonesia, Nhật Bản, Trung Quốc… Ở nước ta, cây thường mọc dại ở ven đường, đồng ruộng hay ven biển và rất khó để tiêu diệt, chúng chỉ cần 1 mẩu rễ nhỏ cũng có thể phát triển. 

Thu hái và chế biến

Hương phụ có thể thu hái vào bất cứ thời điểm nào trong năm, khi cây đã hình thành củ. 

Sau khi thu hoạch củ về, hương phụ sẽ được đem phơi cho khô. Sau đó vun thành đống đem đốt. Lúc này lá, thân, rễ con cháy hết chỉ còn sót lại củ. Lấy củ để riêng, rửa sạch rồi phơi hoặc sấy khô.

Dược liệu hương phụ có thể dùng tươi trực tiếp hoặc đem ngâm với rượu hay sắc uống.

Hương phụ tên khoa học là Cyperus rotundus L

Thành phần hoá học

Hiện chưa rõ về hoạt chất chính có trong hương phụ. Chỉ biết rằng, trong hương phụ có từ 0,3% - 2,8% tinh dầu màu vàng với mùi thơm nhẹ.

Thành phần trong tinh dầu màu vàng gồm có 32% cyperen CH15H24, 49% rượu C15H240. Ngoài ra còn có các axit  béo, phenol, tinh bột…

Tác dụng dược lý của vị thuốc hương phụ

Theo Y học cổ truyền

Hương phụ có tác dụng gì? Trong Đông y, hương phụ có vị cay hơi đắng, ngọt ít, tính bình, được quy vào hai kinh can, tam tiêu. Vì vậy, tác dụng của hương phụ là làm giảm cơn nóng giận, khó chịu, giảm đau, uất ức, điều hoà kinh nguyệt, kiện tỳ vị…

Chủ trì: Điều trị vùng ngực bụng chướng đau. Tuy nhiên lại thiên về hai hông sườn và bụng dưới, kinh nguyệt không đều ở phụ nữ, ăn uống không ngon, ung nhọt độc sưng đau, khó tiêu.

Công dụng của hương phụ theo Y học cổ truyền

Theo Y học hiện đại

Theo Y học hiện đại, hương phụ có nhiều thành phần hóa học có tác dụng dược lý quý giá như:

• Đối với tử cung: Một số nghiên cứu trên tử cung cô lập của chó, mèo, thỏ và chuột bạch đã chứng minh rằng hương phụ có khả năng ức chế sự co bóp của tử cung, làm giảm sự căng thẳng của tử cung, giúp cơ tử cung dịu lại dù con vật có thai hay không có thai. Nếu so sánh tác dụng của cao lỏng hương phụ và cao lỏng đương quy thì tác dụng giống nhau, nhưng đương quy có phần mạnh hơn.
• Đối với kinh nguyệt: Tinh dầu có hoạt tính nhẹ của kích thích tố nữ. Vì vậy, hương phụ thường được dùng để bào chế làm thuốc điều kinh.
• Giảm đau, an thần kinh: Cồn chứa chiết xuất hương phụ có tác dụng giảm đau, kháng viêm, giải nhiệt nhẹ. Hơn nữa, nó còn có tác dụng an thần đối với trung khu thần kinh.

QueenUp có thành phần là Cao Hương phụ. Có công dụng Hỗ trợ tăng cường nội tiết tố nữ. Cải thiện các biểu hiện do suy giảm nội tiết tố nữ như: bốc hỏa, mất ngủ, hay cáu gắt. Giúp giảm đau bụng kinh, điều kinh. Giúp làm chậm lão hóa da, làm đẹp da.

Liều dùng - Cách dùng hương phụ

Hương phụ dùng ngoài để đắp, sắc uống, làm hoàn hoặc tán bột… Có thể phối hợp với các thảo dược khác hoặc chỉ dùng đơn lẻ. Mỗi ngày chỉ nên dùng 6 - 12g hương phụ.

Một vài bài thuốc chữa bệnh từ hương phụ

Trị đau bao tử cơ năng và đau sườn ngực

Nguyên liệu: 

• 10g ô dược
• 8g hương phụ
• 4g cam thảo

Cách thực hiện:

• Lấy dược liệu rửa sạch rồi cho vào ấm.
• Đổ thêm nước vào sắc thành nước uống.
• Nên uống khi thuốc còn ấm.

Trị rối loạn tiêu hoá, ăn không ngon

Nguyên liệu:

• 6g hương phụ
• Mộc hương, hoắc hương, đậu khấu nhân mỗi vị 5g
• Bạch truật, trần bì, phục linh, bán hạ, sinh khương, hậu phác mỗi vị 10g
• 3g cam thảo
• 5 quả táo
• 3g sa nhân
• 6g chỉ thực

Cách thực hiện:

• Lấy nguyên liệu cho vào ấm.
• Đổ nước và đun thành nước thuốc uống.

Trị nôn khan, thai động, nôn ra nước chua ở sản phụ

Nguyên liệu: Cam thảo, hoắc hương, hương phụ mỗi vị 8g

Cách thực hiện:

• Đem hết dược liệu tán thành bột mịn.
• Mỗi lần dùng lấy 8g và uống với nước sôi cùng một ít muối.

Trị kinh nguyệt không đều

Nguyên liệu:

• 20g ích mẫu thảo
• 20g hồng đường
• 9g hương phụ

Cách thực hiện:

• Lấy hương phụ và ích mẫu đem nấu trước.
• Khi sôi, lọc bỏ bã và thêm đường vào uống.
• Dùng liên tục trong vòng 3 - 5 ngày.

Trị rong kinh, trĩ bị chảy máu

Nguyên liệu: Hương phụ

Cách thực hiện: 

• Dùng hương phụ sao vàng rồi tán thành bột mịn.
• Mỗi lần dùng lấy 6g, uống với nước hồ nếp hoặc nước cháo.

Trị kinh nguyệt không đều, viêm tử cung mãn tính

Nguyên liệu:

• 20g hương phụ
• 10g ngải diệp
• 15g ích mẫu
• 15g nhân trần

Cách thực hiện:

• Lấy hết dược liệu sắc cùng với 500ml nước,
• Đun đến khi cạn còn 150ml nước thì tắt bếp.
• Uống mỗi ngày 1 thang.

Trị đau đầu do khí uất

Nguyên liệu:

• 160g hương phụ
• 80g xuyên khung
• 40g cam thảo
• 10g thạch cao

Cách thực hiện:

• Đem tất cả dược liệu nghiền thành bột mịn.
• Mỗi lần uống 8g với nước chè xanh (trà xanh).

Trị đau dạ dày do thần kinh

Nguyên liệu:

• 12g hương phụ
• 12g vỏ quýt
• 12g vỏ vối
• 16g vỏ rụt
• 12g chỉ xác

Cách thực hiện:

• Đem dược liệu đi sao vàng.
• Cho dược liệu vào ấm và sắc thành nước uống.

Trị sa trực trường

Nguyên liệu: 

• Hương phụ
• Kinh giới tuệ

Cách thực hiện:

• Lấy hương phụ, kinh giới tuệ với 1 lượng bằng nhau.
• Đem đi nghiền nhuyễn thành bột mịn.
• Mỗi lần dùng, lấy ra 8g uống với nước.
• Bên cạnh đó, lấy thêm 2 dược liệu trên đem nấu để ngâm rửa bên ngoài.

Trị mộng tinh lâu ngày không khỏi

Nguyên liệu:

• 180g phục linh
• 500g hương phụ

Cách thực hiện: 

• Lấy hương phụ, bỏ rễ ngâm với nước vo gạo để qua 1 đêm.
• Sau đó ngâm tiếp với nước muối, đồng tiện, rượu, sữa bò, nước đậu đen trong 1 đêm.
• Đem sấy khô rồi cho phục linh vào tán thành bột mịn.
• Hoà với mật ong làm hoàn với trọng lượng 10g mỗi viên.
• Uống 1 viên/ ngày với nước muối pha loãng.
• Nên sử dụng vào buổi tối.

Các món ăn từ hương phụ

Canh bí đao hương phụ

Món ăn được dùng cho trường hợp người bị nhiễm độc thai nghén, phù nề.

Nguyên liệu: 

• 12g hương phụ
• 500g bí đao

Cách thực hiện:

• Bí đao đem gọt vỏ, thái lát cùng hương phụ nấu thành canh.
• Thêm gia vị cho vừa ăn.
• Ăn ngày 1 lần và dùng liên tục trong 5 - 10 ngày.

Thịt bò hầm ngải cứu, hương phụ

Đây là món ăn dùng cho các trường hợp bị rối loạn kinh nguyệt, kỳ kinh kéo dài 5 - 7 ngày (hoặc 10 ngày), lượng máu kinh ít và đau bụng dưới.

Nguyên liệu:

• 250g thịt bò
• 12g ngải cứu
• 12g diên hồ sách
• 10g hương phụ
• 20g gừng tươi

Cách thực hiện:

• Thịt bò làm sạch thái lát.
• Lấy hết dược liệu cho vào túi vải xô, thêm gừng tươi đã gọt vỏ, đập dập.
• Cho tất cả vào nồi và đổ thêm nước.
• Đun nhỏ lửa cho chín nhừ rồi lọc vỏ túi bã thuốc.
• Nêm nếm gia vị vừa khẩu vị.
• Ăn luôn trong ngày và dùng liên tục 5 - 7 ngày.

Những đối tượng kiêng kỵ với hương phụ

• Người mẫn cảm hoặc dị ứng với bất kỳ thành phần nào của vị thuốc.
• Người gầy yếu, nóng trong người, đổ mồ hôi trộm hay có dấu hiệu xuất huyết (chảy máu chân răng, chảy máu mũi…).
• Phụ nữ mang thai không nên dùng dược liệu này.

Trên đây là những chia sẻ về dược liệu hương phụ của Dược Thái Minh, các thông tin trong bài viết chỉ mang tính tham khảo. Trong trường hợp dùng hương phụ điều trị bệnh, cần chủ động trao đổi với bác sĩ, thầy thuốc trước khi sử dụng để tránh ảnh hưởng đến sức khoẻ.