Vị thuốc khương hoạt là gì? Đặc điểm, công dụng chữa bệnh?

Khương hoạt vị thuốc được sử dụng lâu đời trong đông y với nhiều công dụng hữu ích đặc biệt là khả năng chữa viêm khớp dạng thấp. Bài viết dưới đây sẽ giúp bạn hiểu hơn về dược liệu cũng như có cái nhìn tổng quan, chi tiết về dược liệu. 

Là dược liệu mang đến nhiều công dụng tốt cho sức khỏe 

Thông tin cơ bản về khương hoạt 

Tên gọi khác trong dân gian: xuyên khương hoạt, tây khương hoạt, khương thanh, hồ vương sứ giả.
Tên khoa học: Notopterygium incisium

Đặc điểm 

• Là cây thân mộc sống lâu năm, khác với các loại thực vật khác cây có mùi thơm nhẹ khá đặc biệt. Chiều cao trung bình của cây khi trưởng thành từ khoảng 0,6 - 1,5m. 
• Thân cây màu tím nhạt, không phân nhánh. 
• Thân rễ màu nâu to, hình trụ có mùi thơm. 
• Lá mọc so le nhau, phiến lá màu tím nhạt, mặt dưới lá màu xanh, viền lá có răng cưa. 
• Hoa màu trắng, nhỏ mọc theo từng cụm. Mùa hoa thường vào tháng 7 - tháng 9 hàng năm, đậu quả vào tháng 8 - tháng 10. 
• Rễ hình trụ cong giống hình con tằm với chiều dài từ 4 - 13cm. Vỏ ngoài thân màu đen hoặc nâu đen, ruột bên trong màu vàng. 

Phân bố, thu hái  

Cây thuốc được tìm thấy nhiều tại Trung Quốc đặc biệt là ở địa hình núi cao, đồng cỏ, bụi rậm tại các tỉnh Tứ Xuyên, Thanh Hải, Cam Túc…..Mặc dù từ lâu vị thuốc đã được du nhập vào Việt Nam nhưng tính đến thời điểm hiện tại cây chưa phát triển nhiều ở nước ta. 

Thân rễ và củ rễ là 2 bộ phận chính được sử dụng nhiều nhất ở cây dược liệu này. Thông thường khi thu hoạch người ta sẽ đào lấy củ rễ rồi bỏ đi các rễ con, cuối cùng làm sạch rồi đem đi sấy hoặc phơi khô, bảo quản và dùng dần. 

Củ khương hoạt chứa nhiều hoạt chất hóa học quan trọng 

Thành phần hóa học 

Theo như các nghiên cứu trước đó, trong thân rễ và củ rễ khương hoạt có chứa tới 24 hoạt chất khác nhau. Trong đó hoạt chất chính coumarin có chứa: axit amin, notopterol và isoimperaton, sesquiterpenes, tinh dầu và phenol, axit hữu cơ…. cùng với đó là các hợp chất như falcarindiol, alkaloids, glycoside. 

Khương hoạt có tác dụng gì? 

Theo đông y 

Trong y học cổ truyền dược liệu này có vị đắng nhẹ, tính ôn, tác dụng lên kinh can, thận bàng quang. 

Chủ trị: giảm đau, khu phong, trừ thấp, tán hàn giải biểu, thông kinh hoạt lạc, dẫn khi đi xuyên vào kinh mạch đốc và kinh thái dương….Bên cạnh đó, dược liệu còn mang đến hiệu quả cho những trường hợp bị viêm khớp dạng thấp, sốt cơ thể không ra được mồ hôi, cảm lạnh, nhức đầu, buồn ngủ, đau cổ, bổ khí huyết, tán hàn, thanh nhiệt. 

Theo y học hiện đại 

Công dụng hạ sốt, giảm đau 

Thử nghiệm với phương pháp gây đau quặn thắt trên chuột bằng axit axetic, bằng chiết xuất từ hoạt chất metanolic đã giúp giảm đau và ức chế cơn đau với hiệu quả lên tới 87%. Ngoài ra, kết quả thí nghiệm trên chuột nhắt còn có tác dụng hạ sốt. 

Công dụng độc tế bào 

Các hoạt chất trong khương hoạt cho thấy khả năng ức chế và ngăn ngừa sự phát triển, tăng sinh của tế bào ung thư đặc biệt là hoạt chất methanolic. Thêm vào đó, một số hoạt chất khác có tính độc tế bào giúp chống tế bào hắc tố B16, nổi bật nhất phải kể tới: furanocoumarins (notopterol, isoimperatorin, falcarindiol, pregnenolone, bergamottin) cùng với đó là hợp chất phenylpropanoid (metyl este, axit caffeic). 

Công dụng giảm rối loạn nhịp tim 

Công dụng này đã được chứng minh trên chuột, sau khi làm rối loạn nhịp tim ở chuột bằng aconitine, chiết xuất từ khương hoạt sẽ hỗ trợ giảm và chống rối loạn nhịp tim. 

Công dụng chống viêm 

Dược liệu có khả năng chống viêm bởi hoạt chất n-hexane và hợp chất khác như phenethyl ferrated và notopterol bằng cách thông qua hoạt động chống lại cyclooxygenase (COX) và enzyme 5-lipooxygenase (5-LOX). 

Cây khương hoạt có công dụng giúp giảm đau hiệu quả 

Các bài thuốc chữa bệnh từ dược liệu 

Bài thuốc chữa trúng phong 

Chuẩn bị: 

• 6g khương hoạt 
• Thiên ma, phòng phong, trúc lịch, táo nhân mỗi vị 10g 
• Bột sừng linh dương, nước gừng mỗi vị 5g
• Phụ tử chế, nhục quế, cam thảo mỗi vị 3g 

Sắc toàn bộ dược liệu lấy nước uống trong ngày, mỗi ngày 1 thang. 

Bài thuốc chữa đau đầu, cảm sốt, cứng cột sống 

Chuẩn bị: 

• 6g khương hoạt 
• Xuyên khung, phòng phong mỗi vị 4,5g 
• Hoàng cầm, sinh địa, bạch chỉ, thương truật mỗi vị 3g 
• Tế tân, cam thảo mỗi vị 1g 

Xay dược liệu thành bột, pha bột uống hàng ngày để bệnh sớm cải thiện. 

Bài thuốc chữa đau cổ vai gáy, đau lưng, đau đầu không ra mồ hôi, phù mạch

Chuẩn bị:

• Khương hoạt và độc hoạt mỗi loại 3g 
• Xuyên khung, cam thảo, phòng phong, cao bản mỗi loại 1,5g 
• 0,9g mạn kinh tử 

Sắc thuốc với 500ml đun tới khi thuốc cạn còn nửa có thể tắt bếp và sử dụng. 

Bài thuốc chữa đau đầu do hàn 

• Khương hoạt, ma hoàng, thương truật, cam thảo, thăng ma, phòng phong mỗi vị 6g 
• Phụ tử chế, bạch chỉ mỗi vị 4g 

Sắc dược liệu 3 lần với nước sạch, mỗi lần sắc xong lọc lấy 1 bát nước. Cuối cùng trộn tất cả nước sắc được trong cả 3 lần với nhau, chia đều thành 3 lần uống mỗi ngày. 

Cây khương hoạt dược liệu hàng đầu cho người bị bệnh xương khớp 

Bài tóc giúp cải thiện rụng tóc, tóc bạc sớm 

Chuẩn bị: 

• Khương hoạt, thiên ma, đương quy, xuyên khung mỗi vị 10g 
• Bạch thược, mộc qua mỗi vị 15g 
• 3g thỏ ty tử

Sắc dược liệu lấy nước uống trong ngày, mỗi ngày 1 thang. 

Bài thuốc chữa mề đay 

Chuẩn bị: 

• Tô tử, khương hoạt mỗi vị 15g 
• Bạch truật, mộc qua, uy linh tiên mỗi vị 25g
• Cao ban tử, bạch chỉ, thương truật, thỏ ty tử mỗi vị 21g
• Sinh khương, nhục quế mỗi vị 6g 
• Độc hoạt, hồng hoa mỗi vị 12g 

Sắc thuốc lấy nước uống hàng ngày.

Lưu ý khi sử dụng 

Sử dụng khương hoạt đạt hiệu quả như mong muốn người bệnh cần lưu ý: 

• Uống dược liệu này quá liều có thể dẫn đến chóng mặt, buồn nôn 
• Không dùng dược liệu với người bị huyết hư 
• Khương hoạt và độc hoạt đều được sử dụng trong bài thuốc chữa phong thấp vì thế cần phải phân biệt rõ 2 loại dược liệu này. 

Nhìn chung khương hoạt là dược liệu mang đến nhiều công dụng tốt cho sức khỏe đặc biệt là trường hợp bị phong cảm hàn, phong thấp, đau nhức khắp cơ thể. Tuy nhiên để an toàn trong quá trình sử dụng cũng như tránh tác dụng phụ không mong muốn người bệnh nên tham khảo ý kiến từ bác sĩ đông y để được tư vấn về liều lượng dùng phù hợp.

Xem thêm:

• Hoạt chất Hinokitiol và 6 tác dụng đột phá đối với sức khỏe
• Một dược là gì? Đặc điểm, tác dụng dược lý và ứng dụng
• Mạch môn là cây gì? Đặc điểm, hình ảnh, chữa bệnh gì?