Long đởm thảo: Tính vị, công dụng & bài thuốc

Trong y học cổ truyền, long đởm thảo được xem như dược liệu quý để điều trị các bệnh về sốt, đau mắt, đồng thời giúp giải độc, an thần, hỗ trợ tiêu hóa,... Bài viết này chúng tôi sẽ cung cấp thêm những thông tin chi tiết về loại dược liệu này. 

Long đởm thảo – Tính vị, công dụng và một số bài thuốc

Long đởm thảo là cây gì?

• Tên tiếng Việt: Long đởm thảo
• Tên khoa học: Gentiana scabra Bunge
• Họ: Gentianaceae (Long đởm)

Đặc điểm cây long đởm thảo

• Là loại cỏ sống lâu năm, cao 35 - 60cm, thân rễ ngắn, rễ nhiều, đường kính 2 - 3mm. Vỏ ngoài có màu vàng nhạt, thân mọc đứng, đơn độc hoặc 2 - 3 cành, đốt ngắn hơn so với chiều dài của lá. 
• Lá mọc đối không cuống, lá phía dưới thân nhỏ, phía trên to rộng hơn, dài từ 3 - 8cm, rộng 0,4 - 3cm.
• Hoa hình cuống màu lam nhạt hoặc đậm, mọc thành chùm không cuống ở đầu cành, kẽ những lá phía trên.
• Mùa hoa tháng 9 - 10, mùa quả tháng 10. 
• Phân bố: Hiện nay, long đởm thảo vẫn phải nhập của Trung Quốc. Tại Trung Quốc, cây này mọc ở Hắc Long Giang, Quảng Đông, Phúc Kiến. Qua sự phân bố ở Trung Quốc ta có thể chú ý tìm ở Cao Bằng, Lạng Sơn, Quảng Ninh,...

Hình ảnh dược liệu long đởm thảo

Mô tả dược liệu

• Long đởm có đầu rễ nhỏ, bên dưới có chùm, chừng vài chục rễ nhỏ, mọc thành từng cụm nhỏ dài hoặc hơi cong, dài từ 10 - 20cm, đường kính 0.1 - 0.3cm.
• Mặt ngoài có màu vàng hoặc nâu vàng, phần trên có vân vòng tròn nổi lên rất dày, toàn bộ có đường nhăn dọc, chất giòn, dễ bẻ gãy.
• Mặt cắt ngang chỗ gãy hình tròn hoặc giống hình tam giác, mép cong, có màu trắng vàng hoặc nâu vàng, giữa ruột có mấy đường gan lốm đốm hoa, không mùi, vị đắng.

Bào chế

• Đào rễ đem về phơi râm, khi dùng lấy dao bằng đồng cắt bỏ hết lông, thái nhỏ, tầm nước cam thảo 1 đêm, phơi khô.
• Dùng dao bằng đồng cắt bỏ cuống, rửa rượu, phơi khô hoặc ngâm nước cam thảo 1 đêm, phơi khô rồi để dành dùng dần. 
• Bỏ cuống, dùng rễ, thái nhỏ rồi sao lên với rượu hoặc ngâm nước cam thảo 1 đêm, gạn nước đi, phơi khô để sử dụng. 
• Rửa sạch, phơi khô rồi thái từng khúc ngắn từ 2 - 3 cm (dùng sống). Sau đó, tẩm rượu dùng có thể sao qua (Theo phương pháp bào chế đông dược).

Thành phần hoá học của long đởm thảo

Trong long đởm có một glucozit đắng chừng 2% gọi là gentiopicrin C16H20O9, một chất đường gọi là gentianoza C18H32O16 chừng 4%. Thủy phân gentiopicrin ta sẽ được glucoza Gentianoza và gentiogenin C10H10O4 gồm một phân tử fructoza và 2 phân tử glucoza.

Long đởm thảo có tác dụng gì?

Long đởm thảo có tác dụng gì?

Theo y học hiện đại

Trong dược lý hiện đại đã nghiên cứu về tác dụng của dược liệu này như sau:

• Phòng ngừa sự lên men, kích thích sự bài tiết dịch tiêu hóa, hỗ trợ dạ dày khi dùng long đởm thảo ở liều lượng ít, nên dùng trước bữa ăn 30 phút. Khi dùng với liều lượng nhiều hoặc dùng sau bữa ăn khiến cho hệ tiêu hóa hoạt động kém, các triệu chứng đau đầu, chóng mặt và hoa mắt sẽ xuất hiện.
• Ức chế vi khuẩn gây bệnh, kháng khuẩn và triệt ký sinh trùng gây sốt rét.

Ngoài ra nó còn có tác dụng chống oxy hóa, bảo vệ gan, chống đông máu, chống khối u và trị tiểu đường type 2. 

Theo y học cổ truyền

Trong Đông y, long đởm là loại thảo dược quý bởi công dụng đem lại của dược liệu này khá cao như:

• Chữa sốt, đau họng, miệng đắng
• Chữa đau mắt đỏ, 
• Huyết áp cao,
• Trị sỏi mật, sỏi gan, giun đũa
• Thanh hạ tiêu thấp nhiệt
• Lợi tiểu, hỗ trợ tiêu hóa
• An thần

Bài thuốc có vị thuốc long đởm thảo

Chữa sốt cao, co giật

Long đởm thảo - Vị thuốc thường được dùng trong các bài thuốc chữa sốt cao, co giật

Bài thuốc 1:

• Dược liệu: Thanh đại, long đởm thảo, phòng phong mỗi loại 12gam; ngưu bàng tử, xạ hương mỗi loại 4gam; câu đằng 8g và hoàng liên 20g. 
• Đem tất cả các dược liệu trên tán thành bột mịn, cho một ít mật hoàn thành viên có kích thước bằng hạt thóc. Sắc nước kim ngân hoa để uống kèm và mỗi lần dùng 5 - 10 viên. 

Bài thuốc 2: Dùng cho trường hợp sốt cao, nóng trong, sốt, miệng lở loét, kinh giản nhập tâm ở trẻ em.

• Dược liệu: Mộc thông, long đởm thảo, bạch thược, phục thần, cam thảo, mạch môn có liều lượng bằng nhau.
• Đem tất cả các dược liệu trên đem sắc lấy nước dùng. 

Bài thuốc 3: Dùng trong trường hợp sốt cao, co giật, viêm thận cấp tính, can đờm, mắt sưng, đỏ, ù tai, miệng đắng, gân yếu,.. 

• Dược liệu: Chi tử, long đởm thảo, hoàng cầm, xa tiền tử, mộc hương, trạch tả, đường quy mỗi loại 12 gam; 8g sài hồ, 16g sinh địa cùng với 4g cam thảo.
• Đem các vị thuốc sắc lấy nước uống.

Chữa viêm gan cấp thể vàng da

• Dược liệu: Long đởm thảo 16g, hoàng bá và uất kim mỗi loại 8gam. 
• Đem tất cả các vị thuốc trên làm thành 1 thang rồi sắc lấy nước uống.

Chữa ăn uống không tiêu, đầy bụng, đau dạ dày

Long đởm thảo - Vị thuốc chữa đầy bụng, ăn không tiêu

Bài thuốc 1:

• Dược liệu: Long đởm thảo 2 gam, đại tràng và hoàng bá mỗi loại 1gam.
• Đem các vị thuốc trên sắc thành nước uống, chia thành 3 phần nhỏ và dùng trước mỗi bữa ăn.

Bài thuốc 2:

• Dược liệu: Hoàng bá, long đởm thảo, kê nội kim mỗi loại 0.5 gram; hồi hương, sinh khương, quế chi mỗi loại 0.3 gram; 1 gram sơn tra sao. 
• Đem tán thành bột mịn sau đó chia thành 3 phần nhỏ, mỗi lần dùng 1 phần kèm với nước. 

Bài thuốc chữa thấp nhiệt, tiêu ra máu

Dùng long đờm thảo sắc lấy nước uống thay nước trà mỗi ngày. 

Lưu ý khi sử dụng long đởm thảo

Trong quá trình sử dụng long đởm thảo, nếu có bất kỳ dấu hiệu nào bất thường, người bệnh cần ngưng sử dụng thuốc và báo với bác sĩ để được hỗ trợ. Ngoài ra, người bệnh cần lưu ý một số điều sau:

Lưu ý khi sử dụng dược liệu long đởm thảo

• Long đởm thảo có vị rất đắng, vì thế không nên sử dụng thuốc trong thời gian dài. Bởi nó có thể gây ra những tác dụng phụ liên quan đến tình trạng ăn uống của người bệnh. 
• Sử dụng liều dùng hợp lý long đởm thảo có tác dụng kích thích tiêu hóa, nhưng không nên sử dụng quá liều để có tác dụng thuốc nhanh hơn. Thêm nữa, nên dùng trước bữa ăn để kích thích tiết dịch tốt hơn.
• Nếu uống quá liều và sử dụng long đởm thảo sau ăn có thể gây ra tác dụng ngược lại như nhức đầu, tiêu hóa kém hơn, chóng mặt, hoa mắt,... 
• Không dùng cho những đối tượng mẫn cảm, dị ứng với một số thành phần có trong long đởm thảo.
• Người bệnh bị dạ dày yếu, tỳ hư, tiêu chảy, âm hư gây phát sốt không nên sử dụng dược liệu này. 
• Long đởm thảo trong Y học Cổ truyền có nhiều loại khác nhau, cần phân biệt rõ trước khi sử dụng để tránh tác dụng không mong muốn. 

Long đởm thảo là dược liệu được sử dụng phổ biến ở nhiều nơi. Dù có nguồn gốc từ thiên nhiên, nhưng loại dược liệu này có chỉ định, chống chỉ định và tác dụng phụ. Vì vậy, mọi người không nên tự ý sử dụng hoặc nghe theo bài thuốc kinh nghiệm. Hãy gặp bác sĩ để hiểu rõ tình trạng cơ thể và tham vấn ý kiến trước khi sử dụng. 

Trên đây là một số thông tin về Long đởm thảo mà Dược Thái Minh muốn chia sẻ với bạn đọc, hy vọng những thông tin này có ích đối với bạn, cảm ơn bạn đã đón đọc. Chúc các bạn khỏe mạnh!