Một dược là gì? Đặc điểm, tác dụng dược lý và ứng dụng trong điều trị bệnh

Thẩm định bởi:

Dược sĩ Lại Văn Việt

Chuyên khoa: Dược lâm sàng, Công nghiệp dược

Một dược là một loại dược liệu được sử dụng để điều trị nhiều bệnh lý khác nhau. Tuy nhiên, không phải ai cũng hiểu Một dược là gì cũng như cách sử dụng của nó. Trong bài viết sau đây, hãy cùng chúng tôi tìm hiểu kỹ hơn về loại dược liệu này.

Một dược - dược liệu quý trong điều trị bệnh

Cây Một dược là gì?

Tên gọi khác: Mạt dược, mộc dược
Tên khoa học: Commiphora Myrrha( Nees), Engl.)
Họ: Trám (Burseraceae)

Vị thuốc Một dược (Mộc dược)

Đặc điểm sinh thái

Một dược là cây gỗ mọc thành bụi nhỏ, có chiều cao khoảng 3m, được phân thành nhiều nhánh, vỏ thân sần sùi, có màu xám nhạt.
Cành non mọc thẳng góc ra từ thân chính và có gai nhọn phân nhánh ở đỉnh.
Lá cây kép lông chim với chỉ 3 lá chét, mọc cách nhau. Các phiến lá có màu xanh, hình bầu dục, đỉnh tròn. Lá chét ở giữa sẽ lớn hơn 2 lá chén còn lại, 2 lá này thường sẽ rụng sớm.
Hoa nhỏ, đơn tính, có màu trắng hoặc vàng nhạt, được mọc ở nách lá.
Quả hạch hình trứng có chiều dài từ 1 - 2cm, khi chín có màu nâu.

Khu vực phân bố

Chi Một dược thường mọc hoang ở những vùng nhiệt đới, đặc biệt là ở hai bên bờ biển Hồng Hải và bán đảo Arabian. Ở nước ta, hiện chưa tìm thấy loại dược liệu này mà chủ yếu là nhập khẩu từ các nước khác.

Hình ảnh cây Một dược được trồng ở các vùng nhiệt đới

Thu hái và chế biến

Thời điểm thu hoạch Một dược thường từ tháng 7 - 9 là tốt nhất. Lúc này, lượng Một dược nhiều và có chất lượng tốt. Qua năm sau, từ tháng 1 - 3 là có thể thu hoạch lại. Cách thu hoạch chính là rạch một vết lên vỏ cây, nhựa cây sẽ từ vết nứt tự nhiên ở vỏ cây chảy ra. Thông thường, nếu muốn tăng khối lượng nhựa, người ta sẽ rạch sâu hơn vào vỏ thân và cành to.

Khu thu nhựa về, họ sẽ tiến hành nhặt bỏ các tạp chất còn bám vào phần nhựa rồi tán thành bột cùng với Đăng tâm hoặc sao qua rồi mới tán thành bột mịn. Ngoài ra, vị thuốc Một dược còn có thể bào chế bằng cách cho thêm ít rượu vào cùng Một dược rồi nghiền nát rồi đem phơi khô hoặc nghiền tán với bột nếp.

Thành phần hoá học

Trong Một dược có chứa rất nhiều thành phần hoá học có thể kể đến như:

Tinh dầu, các hợp chất Furano sesquiterpen, trong đó có hỗn hợpFuranoeudesma-1,3-diene và Lindestrene tạo mùi thơm đặc biệt.
Các axit Heerabomyrrholic, Commiphoric, Commiphorinic.
Các thành phần pinen, dipenten, m-cresol, ergenol, aldehyd cinnamic, aldehyd cumin.

Tác dụng dược lý của Một dược

Theo Y học cổ truyền

Một dược có tác dụng gì? Một dược có vị đắng, tính bình, được quy vào 3 kinh, tâm, can, tỳ với tác dụng hoạt huyết, khứ ứ, tiêu sưng, chỉ thống, sinh cơ, thông kinh, giúp hỗ trợ trị kinh bế, thống kinh, đau thượng vị, sưng đau do sang chấn, nhọt độc sưng đau, đau cột sống, đau xương khớp, đục thuỷ tinh thể, sưng do trĩ.

Cây Một dược có tác dụng gì đối với sức khỏe

Theo Y học hiện đại

Các hoạt chất có trong vị thuốc Một dược đem lại nhiều lợi ích cho sức khỏe, bao gồm:

Tác dụng trị hen, cảm lạnh: Một vài nghiên cứu cho thấy, Một dược có tiềm năng trong việc điều trị hen, cảm lạnh và ung thư biểu mô mũi họng. Bên cạnh đó, theo thử nghiệm lâm sàng ở chuột nhắt trắng béo phì đái tháo đường tuýp 2, các cao chiết ether dầu hoả từ gồm nhựa cây Một dược thể hiện hoạt tính hạ glucose huyết tương đương với metformin, một loại thuốc điều trị đái tháo đường phổ biến.
Tác dụng trên tế bào ung thư: Cao methanol của nhựa Một dược có chứa hoạt tính chống bám dính tế bào trên dòng tế bào ung thư A549. Cũng như một furanosesquiterpenoid phân lập từ nhựa Một dược thể hiện hoạt tính độc tế bào yếu đối với dòng tế bào u vú MCF-7 trong thử nghiệm nuôi cấy.
Tác dụng chống oxy hóa: Trong nghiên cứu về hoạt chất chống oxy hóa cho thấy cao chiết Một dược có thể làm giảm sự sản sinh anion superoxyd 45%. Đồng thời, cũng làm tăng khả năng sống của tế bào bị phơi nhiễm với hydroperoxyd với tỷ lệ 28%.

Liều lượng - Cách dùng

Liều lượng: Mộc dược hay Một dược chỉ nên dùng từ 3 - 10g mỗi ngày, có thể chỉ dùng riêng Một dược hoặc kết hợp với các vị thuốc khác, tuỳ thuộc và từng bài thuốc chữa bệnh.
Cách dùng: Lấy Một dược và các vị thuốc khác đem tán thành bột mịn, có thể thêm một ít mật rồi vo thành viên. Mỗi ngày uống chung với nước nóng hoặc rượu nóng. Ngoài ra, còn có thể dùng Một dược để đắp lên các vết thương.

Một số bài thuốc chữa bệnh từ Một dược

Trị thấp khớp cấp do sưng đau các khớp

Nguyên liệu:

Một dược, nhũ hương, xuyên ô, quế chi, khương hoạt, phòng phong, bào sơn giáp, kỳ xà chế mỗi vị 10g
3g tế tân
3g ma hoàng
4 con ngô công

Cách thực hiện:

Đem hết dược liệu trên (trừ Một dược nhũ hương) cho vào ấm.
Đổ nước vào và sắc thành nước thuốc.
Cho Một dược và nhũ hương tán thành bột, cho vào nước sắc khi nóng cho tan và uống.

An Kiện Vương có thành phần là Chiết xuất Một dược - MyrliqTM (Commiphora myrrha extract). An Kiện Vương Giúp bổ sung dưỡng chất cho khớp, hỗ trợ làm trơn ổ khớp, giúp khớp vận động linh hoạt, giảm đau mỏi xương khớp. Hỗ trợ tăng khả năng hồi phục khớp và làm chậm quá trình thoái hoá xương khớp.

Lưu ý khi sử dụng Một dược

Một dược là loại dược liệu quý có tác dụng chữa bệnh hiệu quả. Tuy nhiên, để tránh xảy ra các tác dụng phụ không mong muốn trong quá trình sử dụng, bạn cần lưu ý một vài điều sau đây:

Trước khi sử dụng Một dược điều trị bệnh, bạn cần tham khảo ý kiến của bác sĩ, chuyên gia, thầy thuốc.
Không dùng dược liệu Một dược cho các đối tượng có dấu hiệu bị dị ứng hoặc mẫn cảm với một số thành phần có trong Một dược.
Tuyệt đối không dùng Một dược cho phụ nữ mang thai để đảm bảo sức khỏe cho cả mẹ và bé.
Đối với các bệnh nhân bị dạ dày, cần cẩn trọng khi sử dụng Một dược.
Phụ nữ sau sinh, bệnh nhân bị ung nhọt đã vỡ bọc nước không nên dùng dược liệu này.
Không nên kết hợp Một dược cùng với các vị thuốc khác để tránh chất gôm nhựa cản trở sự hòa tan của các hoạt chất trong các vị thuốc.

Bài viết trên đây của Dược Thái Minh là những chia sẻ về vị thuốc Một dược mà chúng tôi muốn gửi đến bạn đọc. Hy vọng rằng, những thông tin này sẽ giúp bạn hiểu rõ hơn về dược liệu này để có thể áp dụng một cách hiệu quả nhất.

Cập nhật lúc: 2024/07/30

Nhiều lượt xem