Nga truật (nghệ đen) - Tính vị, tác dụng dược lý & một số bài thuốc

Nga truật (nghệ đen) là vị thuốc đông y được sử dụng với tác dụng hành phí, phá huyết tiêu thực, điều kinh, kích thích hệ tiêu hóa, điều trị đầy bụng,... Cùng duocthaiminh.vn tìm hiểu kỹ hơn về nga truật dược liệu này nhé!

Nga truật có tác dụng gì?

Nga truật là gì?

Cây nga truật, còn được gọi là nghệ đen, là một loài thực vật thân thảo thuộc họ Gừng (Zingiberaceae). Cây có nguồn gốc từ Đông Á và được trồng rộng rãi ở Việt Nam, Trung Quốc và Nhật Bản.

• Tên tiếng Việt: Nga truật, Nghệ đen, Nghệ tím, Bồng truật, Ngải tím, Ngải xanh, Bồng nga, Nghệ đăm (Tày), Mgang mơ lung (Bana)
• Tên khoa học của nga truật : Curcuma zedoaria (Berg.) Roscoe
• Tên đồng nghĩa: Amomum zedoaria Berg.

Đặc điểm hình thái cây nga truật

• Là cây thân thảo, cao từ 1 đến 1,5 mét. Thân rễ hình nón, có vân ngang và khía dọc, mang nhiều củ có thịt màu vàng tái, chuyển màu xám khi tiếp xúc với không khí. Ngoài củ hình trụ, thân rễ còn mang củ hình trái xoan hoặc hình trứng, màu trắng có cuống dài, mảnh. 
• Lá hình mũi mác, dài 30 - 60cm, rộng 7-8 cm, có sọc đỏ dọc theo gân chính. Lá mọc so le, ôm vào thân cây phía dưới.
• Hoa nga truật mọc thành cụm hình trụ, dài 15 - 20cm, màu vàng cam. Hoa thường nở trước khi lá ra. Mọc từ thân rễ trên 1 cán ở bên cạnh thân có lá. Lá bắc phía dưới màu lục nhạt, viền đỏ ở mép. 
• Quả: Quả nga truật là quả nang, hình trứng, màu nâu đen, chứa nhiều hạt nhỏ. Mùa hoa quả từ tháng 4 - 5. 

Hình ảnh cây nga truật

Phân bố sinh thái

Nga truật ưa thích khí hậu ấm áp, ẩm ướt. Cây thường mọc ở những nơi đất tơi xốp, nhiều dinh dưỡng và thoát nước tốt. Cây được nhân giống bằng cách tách củ. 

Chi Curcuma L. gồm khoảng 50 loài và phân bố khắp vùng nhiệt đới, cận nhiệt đới châu Á, Bắc Australia và một số đảo ở Thái Bình Dương. Ở Việt Nam có khoảng 15 loài và phần lớn là cây mọc tự nhiên, phân bố rộng rãi ở khắp các tỉnh vùng núi và trung du, nhất là Hà Giang, Lai Châu, Yên Bái, Lào Cai, Tuyên Quang, Sơn La, Cao Bằng,

Bộ phận sử dụng nga truật

• Thân rễ thu hái vào mùa đông, sau đó rửa sạch thái lát phơi khô.
• Nếu là thân rễ khô thì thái lát, tẩm giấm một đêm rồi sao qua (Theo phương pháp bào chế đông dược năm 1965).

>> Tham khảo thêm:

• TOP 7 mẹo vặt chữa rong kinh hiệu quả tại nhà, chị em nên biết
  

Nga truật có tác dụng gì?

Theo Đông y, nga truật có vị đắng, cay, tính ôn, không có độc quy vào kinh can. Vị thuốc này có tác dụng phá huyết, hành khí, tiêu tích hóa thực. Nên trong những bài thuốc được dùng với mục đích điều trị tình trạng đau bụng, ăn uống không tiêu, đầy hơi, hành kinh có máu cục, bế kinh,... 

Nghệ đen - vị thuốc có tác dụng phá huyết, hành khí, tiêu tích hóa thực

Ngoài ra, còn một số công dụng của nga truật được ghi nhận như sau: 

• Tăng bài tiết dịch mật, ức chế nhẹ tiết dịch dạ dày được ứng dụng trong việc điều trị bệnh viêm loét dạ dày do hiệu lực giảm bài tiết dịch vị. 
• Kích thích hệ tiêu hóa: Dược liệu này cho thấy tác dụng kích thích đường tiêu hóa, hỗ trợ việc tiêu hóa giúp cải thiện tình trạng chậm tiêu, đầy bụng, chướng hơi. 
• Một số nghiên cứu dầu nga truật có tác dụng kháng khuẩn, phá vỡ, ức chế sự phát triển của tế bào ung thư gan.
• Cao cồn từ vị nghệ đen có thể được dùng để ngừa thai. 

Bài thuốc chữa bệnh từ vị thuốc nga truật (nghệ đen)

Để hạn chế tác dụng không mong muốn bởi tính phá huyết mạnh của nghệ đen, khi sử dụng nga truật người ta sẽ kết hợp thêm với những vị thuốc khác nhằm tăng tác dụng điều trị. Dưới đây là một số bài thuốc chữa bệnh từ nghệ đen: 

Bài thuốc Đông y sử dụng dược liệu nga truật

Chữa bế kinh, đau bụng kinh

Bài thuốc 1:

• Dược liệu: Ích mẫu và nga truật mỗi vị 15g.
• Đem dược liệu trên sắc lấy nước uống hàng ngày cho đến khi tình trạng bế kinh, hành kinh có cục máu đông, ra huyết đặc thuyên giảm. 

Bài thuốc 2:

• Dược liệu: Bạch thược, bạch chỉ, thục địa mỗi loại 10g, xuyên khung 5g, nga truật 8g. Sắc tất cả các dược liệu trên lấy nước uống.
• Hoặc lấy hàm lượng gấp 10 lần rồi tán thành bột mịn, mỗi lần dùng 10g mỗi ngày uống với nước muối nhạt, ngày dùng 3 lần. 

Chữa nôn trớ ở trẻ bú sữa

• Dược liệu: Nga truật 4g và muối 3 hạt
• Cho vào nồi sắc với sữa cho sôi khoảng 5 phút, sau đó hòa tan với ít ngưu hoàng để nguội rồi cho trẻ uống.

Chữa cam tích, biếng ăn cho trẻ

Bài thuốc 1: 

• Dược liệu: Hạt muồng 4g, nga truật 6g
• Đem dược liệu trên sắc lấy nước uống.

Bài thuốc 2: Chữa ăn uống kém, thức ăn không tiêu

• Dược liệu: Nhân sâm, nga truật, quất bì, kim tam lăng, súc sa mật, thanh bì, nhục đậu khấu, mạch bá, mộc hương với lượng bằng nhau từ 6 - 10g.
• Đem tất cả các dược liệu trên sắc uống, ngày dùng 1 thang/ 3 lần.

Chữa rối loạn tiêu hóa, đau bụng ở trẻ nhỏ

• Dược liệu: Tam lăng, nga truật, la bặc tử, hồ tiêu mỗi loại 5g; hương phụ tứ chế, chỉ thực, thanh bì mỗi loại 6; trần bì 10g; hồ hoàng liên, lô hội, sa nhân mỗi loại 3g.
• Tán tất cả các vị trên, trộn với hồ làm hoàn, mỗi lần uống 3 - 6g ngày 2 lần uống với nước ấm. Lưu ý khi uống kiêng các thức ăn sống lạnh.

Chữa viêm dạ dày

• Dược liệu: Sài hồ và trúc diệp sao vàng mỗi loại 200g; nga truật 1kg; ô tặc cốt 300g, một ít mật ong nguyên chất.
• Nghiền tất cả các dược liệu trên thành bột, sau đó trộn đều với mật làm thành viên hoàn. Mỗi lần sử dụng 20g, ngày dùng 2 lần trước khi ăn 30 phút.  

Bồi bổ sức khỏe

Ngoài những bài thuốc trên người ta cũng sử dụng nga truật trong những đơn thuốc bổ giúp sống lâu. 

• Dược liệu: Đại hoàng, nga truật, phan hồng hoa, Polyporus officinalis mỗi loại 2.5g; lô hội 25g; long đờm thảo 5g. 
• Đem các vị dược liệu trên thái nhỏ, ngâm trong 2l rượu trong vòng 10 ngày. Lọc lấy rượu uống, ngày 2 - 5ml rượu, không nên uống quá nhiều. 

Lưu ý quan trọng cần biết khi sử dụng nghệ đen

Trong Đông y, nga truật là vị thuốc có tác dụng phá huyết mạnh nên người dùng cần lưu ý để tránh những tác dụng không tốt đến sức khỏe. Cụ thể: 

Lưu ý quan trọng cần biết khi sử dụng nghệ đen

Chống chỉ định:

• Người hư yếu, có tích trên: Nga truật có thể làm tăng tình trạng hư nhược, tích trệ.
• Phụ nữ mang thai: Nga truật có thể gây sảy thai.
• Người đang bị rong kinh, rong huyết, xuất huyết: Nga truật có thể làm tăng nguy cơ chảy máu.

Cẩn trọng khi sử dụng:

• Người đang sử dụng thuốc chống đông máu: Nga truật có thể làm chậm quá trình đông máu, tăng nguy cơ chảy máu.
• Người chuẩn bị can thiệp ngoại khoa: Nga truật có thể ảnh hưởng đến hiệu quả của các thủ thuật ngoại khoa.
• Người có bệnh lý nền khác: Nên tham khảo ý kiến bác sĩ trước khi sử dụng nga truật.

Tác dụng phụ:

• Dùng quá liều: Có thể gây thiếu sắt, rối loạn chuyển hóa, buồn nôn, tiêu chảy.
• Kích ứng da: Nga truật có thể gây kích ứng da nhạy cảm.

Lưu ý khác:

• Dùng nga truật để giảm đau: Nên bào chế với giấm để tăng hiệu quả.
• Tuân thủ liều lượng và cách dùng: Nên sử dụng nga truật theo hướng dẫn của bác sĩ hoặc thầy thuốc.
• Theo dõi tình trạng sức khỏe: Khi sử dụng nga truật, cần theo dõi tình trạng sức khỏe và thông báo cho bác sĩ nếu có bất kỳ tác dụng phụ nào.

Nga truật là một vị thuốc Đông y được sử dụng rộng rãi, nhưng người dùng cần lưu ý, tránh lạm dụng để đem lại những tác dụng phụ không mong muốn. Nên tham khảo ý kiến bác sĩ hoặc thầy thuốc trước khi sử dụng nga truật, đặc biệt là đối với những người có chống chỉ định hoặc đang sử dụng các loại thuốc khác.