Tai chua là cây gì? Đặc điểm, hình ảnh, chữa bệnh gì?

Tai chua – dược liệu có tính mát, vị chua, chứa độc tố nhẹ. Dược liệu này thường được dùng để sát trùng, chữa khát nước, hạ sốt, giải độc,...

I. Cây tai chua là cây gì?

• Tên tiếng Việt: Tai chua
• Tên khác: Bứa cọng
• Tên khoa học: Garcinia cowa Roxb. ex Choisy, Garcinia pedunculata Roxb

1.1 Đặc điểm sinh thái cây tai chua

• Là cây thân gỗ lớn, thân thẳng, có thể cao tới 18m. Vỏ cây có màu xám đen, phân nhánh thành nhiều cành, cành thường thẳng, đâm ngang, đầu cành cây hơi rủ xuống.
• Lá cây có hình bầu dục thon, chiều dài khoảng 7 - 12cm, rộng 3 - 5cm, các gân ở bên xếp song song với nhau. Các gân phụ nối liền với nhau ở các méo lá, cuống lá mảnh, dài 2cm.
• Cụm hoa đực xếp thành tán, mỗi tán có 3 - 8 hoa, cuống dài 1cm. Hoa có 4 đài, tràng hoa 4 cánh, nhị xếp thành nhiều khối và chỉ nhị hoa ngắn. Hoa lưỡng có tính đơn lẻ, tụ thành 2 - 3 hoa mọc ở các nách lá và gần như không có cuống.
• Quả tai chua to, tròn như quả ổi. Nhưng quả tai chua thường dẹt, bên trên có nhiều múi nổi rõ ràng. Bên trong quả chia thành nhiều múi, vỏ quả dày và bên trong màu đỏ, bên ngoài màu vàng, quả có 6 - 8 hạt.
• Mùa hoa vào tháng 3 – 4, mùa quả vào tháng 7 - 8.

Hình ảnh cây tai chua

1.2 Bộ phận sử dụng

Vỏ quả, lá, thân và nhựa cây thường được sử dụng để làm dược liệu.

1.3 Phân bố, thu hái và sơ chế

• Phân bố: Tai chua được tìm thấy ở Ấn Độ, miền Nam Thái Lan, miền Bắc Việt Nam. Ở nước ta, cây mọc hoang ở các vùng rừng trung du. Cây thường phổ biến ở Lào Cai, Hà Giang, Vĩnh Phúc, Thái Bình, Hòa Bình, Lạng Sơn, Bắc Kạn,... Ngoài ra, một số nơi có thể trồng tai chua để thu quả làm gia vị trong ẩm thực. 
• Thu hái và sơ chế: Thân, rễ và lá tai chua có thể thu hái quanh năm, có thể dùng tươi hoặc phơi khô đều được. Quả tai chua thu hái khi quả chín vàng đều. Sau khi thu hái, bỏ hạt, thái vỏ thành từng lát mỏng, phơi hoặc sấy khô cho đến khi vỏ quả có màu nâu nhạt hoặc đen. 
• Bảo quản dược liệu: Bảo quản dược liệu ở nơi thoáng mát, tránh nơi có độ ẩm cao. 

II. Thành phần hóa học của tai chua 

Thành phần hóa học chủ yếu của tai chua là acid citric (nhiều nhất), acid tartric và acid malic với hàm lượng acid tính theo acid citric trong quả khô lên tới 32%. Trong quả và hạt tai chua có chứa chất gây nôn mửa. Chất này không mất đi kể cả khi đã nướng kỹ hoặc đã bào chế.

Ngoài ra, theo nhiều nghiên cứu, dược liệu này còn chứa các hợp chất flavonoid, phloroglucinol, xanthone, terpen, depsidone, benzoquinone, steroid....

>> Xem ngay: Cây thiên môn chùm: Đặc điểm, công dụng và cách dùng hợp lý

III. Tai chua có tác dụng gì?

Tai chua – Dược liệu tính mát, vị chua chứa độc tố nhẹ

3.1 Theo y học cổ truyền

• Thân, lá và nhựa cây tai chua có vị chát, hơi đắng, độc tính nhẹ và tác dụng sát trùng cao.
• Vỏ quả tai chua có vị chua, tính mát, thường được người dân dùng để nấu canh chua hoặc sắc nước uống để chữa sốt cao và khát nước.
• Dùng gôm hoặc nhựa từ thân cây tai chua chữa đỉa chui vào khoang mũi
• Ngoài ra, ở Đức người ta còn dùng tai chua để làm chất giúp giữ màu bền trong nhuộm vải lụa, nhuộm cói đan chiếu hoặc làm bóng các đồ dùng bằng vàng, bạc.

3.2 Theo y học hiện đại

Tai chua thường được dùng với những tác dụng phổ biến như:

• Hỗ trợ giảm căng thẳng, điều chỉnh nồng độ Cortisol trong máu – hormone dẫn đến tình trạng căng thẳng. Vì vậy, việc cân bằng Cortisol có thể hạn chế tình trạng stress, lo lắng, căng thẳng, cải thiện hoạt động của các cơ quan.
• Hỗ trợ giảm cân, ngăn cảm giác thèm ăn, thay đổi thói quen ăn uống không lành mạnh.
• Tăng năng lượng, giúp cơ bắp săn chắc và hạn chế tình trạng mệt mỏi, kiệt sức. 
• Chống trầm cảm, giải phóng Serotonin giúp con người cảm thấy hạnh phúc, đồng thời hỗ trợ cân bằng tâm trạng. Hoạt chất này cũng có thể dẫn truyền thần kinh, giảm tình trạng căng thẳng, hỗ trợ điều trị căng thẳng.
• Hỗ trợ giảm tình trạng Cholesterol, hạn chế chất béo xấu, tăng Cholesterol tốt trong cơ thể. Điều này góp phần giảm nguy cơ xơ vữa động mạch, đột quỵ, đau tim, giảm huyết áp, bổ sung năng lượng cho cơ thể.
• Tăng cường trao đổi chất, tăng độ đốt cháy calo, tăng hoạt động của các cơ quan.
• Điều chỉnh lượng đường trong máu, hạn chế, ngừa bệnh tiểu đường. 

IV. Cách dùng, liều lượng tai chua

Cách dùng: Vỏ quả tai chua thường được dùng để nấu canh hoặc sắc uống. Công dụng của bài thuốc bao gồm giảm sốt, chữa khát. Ở Trung Quốc, người ta còn dùng nhựa tươi của tai chua để điều trị tình trạng con đỉa chui vào xoang mũi.

Liều dùng: Liều lượng sử dụng khuyến cáo từ 6 - 10g.

V. Bài thuốc, món ăn sử dụng quả tai chua

Bài thuốc sử dụng quả tai chua

5.1 Chữa sốt, khát nước

Để chữa sốt/ khát nước người ta dùng 6 - 10g tai chua sắc thành thuốc uống, dùng trong ngày. Ngoài ra, tai chua còn được sử dụng để bào chế các loại thuốc chống ung thư. 

5.2 Tai chua nấu canh 

Canh tai chua nấu vừa có tính mát, giải nhiệt nên rất được mọi người ưa chuộng. 

• Chuẩn bị: 2 quả tai chua khô, 1 củ hành tây băm nhỏ, 2 - 3 tép tỏi băm, 2 quả ớt, mè rang, thịt heo, thịt gà 200g, 1 lít nước, rau sống, gia vị.
• Tai chua rửa sạch, thái lát mỏng, thịt gà, thịt heo rửa sạch, cắt miếng nhỏ. Sau đó, cho dầu vào nồi, làm nóng rồi cho tỏi, hành, ớt băm vào xào thơm.
• Cho thịt vào xào chín, thêm nước dùng hoặc nước sạch đun sôi. Khi nước sôi, cho mè rang và tai chua vào, đun thêm 5 - 10 phút. Nêm nếm gia vị vừa đủ, thêm rau sống, đảo đều và tắt bếp. 

VI. Lưu ý khi sử dụng dược liệu tai chua

Lưu ý khi sử dụng dược liệu tai chua

• Tai chua cũng là tên gọi của một loại dược liệu khác, có tên thường gọi là Bứa (Garcinia oblongifolia Champ. ex Benth). Đây là loại cây nhỏ, mọc thẳng, thân có nhiều u lồi, thường dùng làm thuốc giải độc và điều trị viêm loét dạ dày, tiêu hóa kém, bệnh về nha khoa.
• Dược liệu có chứa một lượng độc tố nhẹ, sử dụng quá liều lượng quy định có thể dẫn đến rủi ro không mong muốn. Vì vậy, người dùng không nên tự ý sử dụng dược liệu, cần trao đổi với thầy thuốc hoặc người có chuyên môn để được hướng dẫn cụ thể. 

Tai chua là vị thuốc quý, đã được sử dụng trong dân gian từ lâu. Dù có nguồn gốc từ thiên nhiên, nhưng tai chua có chỉ định và chống chỉ định. Vì vậy, người dùng cần cân nhắc để hiểu rõ tình trạng cơ thể và tham vấn ý kiến bác sĩ.

||Tham khảo bài viết khác:

• Cây lá vối là cây gì? Bỏ túi ngay 5+ bài thuốc hiệu quả áp dụng ngay!
• Ngũ gia bì | Đặc điểm, tác dụng & 5 bài thuốc nổi tiếng
• Thảo Quả là cây gì? Đặc điểm, hình ảnh, chữa bệnh gì?