Thạch vĩ - Cây thuốc với những công dụng bất ngờ

Bạn đã từng nghe đến cái tên thạch vĩ nhưng chưa biết thông tin gì về loại cây này? Bạn có thể đã từng bắt gặp nhưng không nắm rõ công dụng thực sự của nó là gì. Vậy thì hãy để Dược Thái Minh bật mí cho bạn qua bài viết dưới đây. 

Thạch vĩ là cây gì?

Thạch vĩ tên khoa học là Pyrrosia lingua (Thunb.) Farewell, thuộc họ Dương xỉ Polypodiaceae. Có tên gọi khác như cỏ lưỡi mèo, ráng hỏa mạc lưỡi, kim tinh thảo, thạch bì, thạch lan, phi đao kiếm.

Đặc điểm tự nhiên

Thạch vĩ là một loại cây dương xỉ nhỏ, thân mảnh và thẳng, dài khoảng 0,5m, dày khoảng 4mm. mọc rời rạc trên bề mặt đá hoặc cây. Thân có màu nâu và thường có những vết sần sùi, mặt dưới thân có nhiều rễ hình sợi, phân nhánh mọc đối.

Lá của thạch vĩ thường mọc thành bó, dày và có mặt trên màu xanh sáng, mặt dưới có màu bạc. Hình dáng lá như hình lưỡi mèo, dài, hẹp và có độ bóng. Lá có cạnh nguyên, không có răng cưa hay gai. Lá của cây gồm 2 loại chính là vô sinh và phì. 

Thạch vĩ thường không có hoa, do thuộc họ thực vật không có hoa. Thay vào đó, nó sinh sản bằng cách tạo ra phôi thai, một loại cấu trúc sinh sản không dùng phôi có hạt, mà dùng các tế bào tiền hóa sinh sản.

Hình ảnh cây thạch vĩ trong tự nhiên

Phân bố và thu hái 

Thạch vĩ thường mọc trên các vách đá, trong các khu rừng khí hậu ẩm ướt và mát mẻ. Nó có thể được tìm thấy ở các khu vực nhiệt đới, ôn đới và cả nhiệt đới ôn đới trên khắp thế giới, từ châu Á, châu Mỹ, châu Phi đến châu Úc. Người ta dùng lá, toàn cây hay thân rễ tươi hay phơi khô. Có thể thu hái quanh năm.

Thạch vĩ thường được thu hái từ các khu vực tự nhiên, đòi hỏi sự cẩn trọng để không làm hại đến môi trường tự nhiên và bảo vệ loài cây này khỏi tình trạng suy giảm số lượng. Ngoài ra, thạch vĩ cũng được trồng và chăm sóc trong các vườn cây cảnh và vườn thực vật. Việc trồng và chăm sóc thạch vĩ đòi hỏi đất giàu dinh dưỡng, thoát nước tốt và ánh sáng phù hợp. Loài cây này cũng cần được bảo vệ khỏi ánh nắng trực tiếp và giữ ẩm đất ổn định.

Thành phần hóa học

Cây thạch vĩ chứa nhiều thành phần hóa học được nghiên cứu và sử dụng trong y học. Dưới đây là một số thành phần hóa học quan trọng được tìm thấy trong thạch vĩ:

• Flavonoids: Đây là một nhóm hợp chất có hoạt tính chống oxy hóa mạnh mẽ. Flavonoids có thể giúp bảo vệ tế bào khỏi tổn thương do gốc tự do và có nhiều lợi ích cho sức khỏe, bao gồm hỗ trợ hệ thống miễn dịch và chống viêm.
• Triterpenoids: Đây là một nhóm hợp chất có tính chất chống vi khuẩn, chống viêm và có thể giúp cải thiện chức năng gan và thận.
• Polysaccharides: Polysaccharides là các đường béo phức hợp trong thạch vĩ, có thể có tác dụng tăng cường hệ miễn dịch, giảm đường huyết và cải thiện sức khỏe tim mạch.
• Catechins: Đây là một loại flavonoid có hoạt tính chống oxy hóa mạnh mẽ và có thể giúp bảo vệ tế bào khỏi tổn thương do gốc tự do.
• Alkaloids: Một số loại alkaloids có thể được tìm thấy trong thạch vĩ, và chúng có thể có các hoạt tính sinh học đa dạng như chống viêm, giảm đau và ức chế sự phát triển của vi khuẩn.
• Các dưỡng chất khác: Thạch vĩ cũng chứa các khoáng chất như canxi, magie, kali và sắt, cùng với các dưỡng chất như vitamin A, vitamin C và axit amin.

Thạch vĩ chứa nhiều thành phần hoá học tốt cho y học

Công dụng và liều dùng cây thạch vĩ

Cây thuốc thạch vĩ có vị đắng ngọt, hơi hàn, vào hai kinh phế và bàng quang. Sở hữu các công dụng với sức khoẻ như:

• Thanh nhiệt, giải độc: Cây thạch vĩ thường được sử dụng để thanh nhiệt, giải độc cơ thể, giúp giảm nhiệt và làm mát cơ thể trong những trường hợp nóng trong người, sốt cao.
• Chữa bệnh phổi: Thạch vĩ được dùng để chữa các bệnh liên quan đến phổi như ho, viêm phổi, khó thở, và hen suyễn. Các thành phần trong cây giúp làm dịu và giảm viêm ở phổi, làm giảm các triệu chứng khó chịu.
• Lợi tiểu: Tăng cường sự bài tiết nước tiểu, hỗ trợ trong việc điều trị các bệnh về đường tiết niệu, như viêm đường tiết niệu, sỏi thận, và tiểu khó.
• Chữa đau dạ dày: Thạch vĩ cũng được sử dụng để điều trị các vấn đề về tiêu hóa như đau dạ dày, viêm loét dạ dày, và khó tiêu. Nó giúp làm dịu niêm mạc dạ dày và giảm viêm.
• Chữa viêm nhiễm: Nhờ tính kháng viêm, thạch vĩ được sử dụng để chữa các bệnh viêm nhiễm như viêm họng, viêm amidan, và viêm xoang. Nó giúp làm giảm sưng tấy và đau đớn.
• Giảm đau: Cây thạch vĩ cũng được sử dụng để giảm đau trong các trường hợp đau nhức cơ bắp, đau khớp, và đau lưng. Nó có tác dụng làm dịu cơn đau và giảm viêm tại các khu vực bị ảnh hưởng.

Liều dùng của cây thạch vĩ được khuyến cáo đó là 6 đến 12g/ ngày dưới dạng thuốc sắc.

Sử dụng thạch vĩ với liều lượng phù hợp theo hướng dẫn của bác sĩ

Một số bài thuốc từ thạch vĩ

Các bài thuốc từ cây thạch vĩ được điều chế theo kinh nghiệm bao gồm:

Chữa chứng tiểu tiện khó khăn, nước tiểu đỏ do nhiệt

Nguyên liệu: 100g thạch vĩ dây, 100g mang tiêu, 40g hổ phách, 20g bằng sa. 

Cách dùng: Đem tất cả nguyên liệu tán thành bột, uống ngày 5 - 8g, chia thành 3 lần, uống với nước ấm.

Sản phụ ít sữa

Nguyên liệu: 12-24g thạch vĩ dây.

Cách dùng: Rửa sạch nguyên liệu, sắc với 400ml nước đến khi còn 200ml, chia 3 lần uống trong ngày. Dùng liền 5 ngày.

Điều trị bỏng lửa (bỏng nhẹ, vết thương hẹp)

Nguyên liệu: Thạch vĩ dây 25g.

Cách làm: Đốt tồn tính, nghiền thành bột mịn, trộn với ít dầu vừng, rửa sạch vết thương bôi vào chỗ bị bỏng.

Chữa ăn uống khó tiêu, bụng trướng đầy do thấp trệ

Nguyên liệu: 20g thạch vĩ dây, 8g bạch truật, 2g cam thảo. 

Cách làm: Sắc cùng 500ml nước đến khi còn 150ml, chia 2 lần uống trong ngày. Uống sau ăn 15 phút. Uống liền 5 - 10 ngày.

Hỗ trợ chữa sỏi niệu đạo

Nguyên liệu: Thạch vĩ dây 30g, biển súc 15g, mã đề 30g. 

Cách dùng: Cho tất cả nguyên liệu vào ấm với 500ml nước, sắc còn 200ml, chia 3 lần uống trong ngày. Dùng liền 1 tuần. 

Thạch vĩ được sử dụng trong nhiều bài thuốc dân gian

6 Lưu ý khi sử dụng cây thạch vĩ

Khi sử dụng cây thạch vĩ, có một số lưu ý quan trọng cần nhớ để đảm bảo an toàn và hiệu quả:

• Tuân thủ liều lượng và hướng dẫn sử dụng được chỉ định. Không vượt quá liều lượng được khuyến nghị trừ khi được chỉ định bởi một chuyên gia y tế.
• Nếu bạn có bất kỳ phản ứng dị ứng nào sau khi sử dụng thạch vĩ, ngưng sử dụng ngay lập tức và tham khảo ý kiến của bác sĩ.
• Nếu bạn đang mang thai, cho con bú hoặc có trẻ em dưới 18 tuổi, hãy tham khảo ý kiến của bác sĩ trước khi sử dụng thạch vĩ.
• Thạch vĩ có thể tương tác với một số loại thuốc. Nếu bạn đang sử dụng bất kỳ loại thuốc nào, đặc biệt là thuốc trị liệu, hãy thảo luận với bác sĩ về bất kỳ tương tác nào có thể xảy ra.
• Chọn sản phẩm thạch vĩ từ những nguồn có uy tín và đảm bảo chất lượng. Điều này giúp đảm bảo rằng bạn đang sử dụng sản phẩm an toàn và có hiệu quả.
• Bảo quản thạch vĩ ở nơi khô ráo, thoáng mát và tránh ánh sáng trực tiếp để giữ cho nó giữ được chất lượng tốt nhất.

Trước khi sử dụng thạch vĩ cho mục đích y học, bạn nên tham khảo ý kiến tư vấn từ bác sĩ hoặc chuyên gia y tế. Điều này đặc biệt quan trọng nếu bạn đang điều trị một tình trạng sức khỏe cụ thể hoặc đang dùng các loại thuốc khác.

Xem thêm:

• Cỏ bấc đèn có tác dụng gì? 7+ bài thuốc chữa bệnh tại nhà
• Rau dừa nước loại cây mọc dại với hàng loạt công dụng
• Cây thông thảo: Tác dụng, cách dùng & 5 lưu ý quan trọng