Dược Thái Minh

Tư vấn ngay: 1800 1032 (Miễn cước)

0

Giỏ hàng

Giỏ hàng của bạn đang trống

Thạch xương bồ: Công dụng và bài thuốc chữa bệnh hiệu quả

Thẩm định bởi:

Dược sĩ Nguyễn Hải Anh

Chuyên khoa: Dược lâm sàng, dược lý, dược liệu, dược bào chế

Từ lâu, thạch xương bồ đã được coi như một vị thuốc dân gian vô cùng hữu hiệu với nhiều công dụng cho sức khỏe. Bạn đã từng nghe qua loài cây này hay sử dụng nó trong các bài thuốc chữa trị hay chưa? Nếu chưa thì cùng tìm hiểu qua bài viết dưới đây.

thạch xương bồ

Tìm hiểu chung về thạch xương bồ

Cây thạch xương bồ có tên khoa học là Acorus calamus, thuộc họ Ráy Araceae. Chúng còn có tên gọi khác như Thạch Xương Bồ, Thủy Xương Bồ. Giải thích đơn giản thì Xương là phồn thịnh, Bồ là một thứ cỏ, Xương Bồ là một thứ cỏ bồ mọc chi chít.

Đặc điểm hình thái

Thạch xương bồ là loài cây thân cỏ, sống lâu năm, thân rễ nhiều đốt, mọc ngang dưới đất, mập, dài, phân nhánh, có mùi thơm đặc trưng. Thân rễ màu nâu nhạt hoặc màu xanh, bên trong màu trắng, có vị đắng. Trong tự nhiên, chúng sống bám thuỷ sinh trên đá hoặc dọc theo suối, tụ thành các khóm lớn. Đặc biệt, hệ thống rễ chùm nên bám cực chắc dù nước có chảy xiết.

Lá mọc thẳng từ thân rễ, không cuống, hình mác, dài khoảng 60-120cm, rộng 1-3 cm. Lá có gân song song, màu xanh lục bóng, mép lá nhẵn.

Hoa thạch xương bồ mọc thành cụm dạng bông, màu xanh nhạt hoặc xanh vàng. Cụm hoa hình trụ, dài khoảng 4-10cm, mọc thẳng từ nách lá. Hoa nhỏ, lưỡng tính, xếp sát nhau trên cụm hoa.

Quả mọng, hình bầu dục, nhỏ, màu đỏ nhạt, chứa nhiều hạt được bao phủ bởi chất nhầy. Tuy nhiên, cây thạch xương bồ ở nhiều khu vực thường không đậu quả do cây này thường được nhân giống vô tính từ thân rễ.

cây thạch xương bồ thực tếHình ảnh cây thạch xương bồ

Phân bố và thu hái 

Cây thạch xương bồ phân bố rộng rãi ở nhiều nơi trên thế giới. Chúng được tìm thấy ở nhiều nước châu Á như Trung Quốc, Nhật Bản, Hàn Quốc, Ấn Độ, và Việt Nam. Ở Việt Nam, cây thường mọc hoang dại ở các vùng đồi núi, ven suối, ao hồ, hoặc những nơi đất ẩm ướt thuộc các tỉnh như Lào Cai, Hà Giang, Cao Bằng, Lạng Sơn, Quảng Ninh, và một số tỉnh miền Trung. Ngoài ra, cây cũng được trồng và mọc hoang ở nhiều nước châu Âu như Nga, Ba Lan, và vùng Balkan.

Quá trình thu hái cây thạch xương bồ thường được thực hiện vào các thời điểm cụ thể trong năm để đảm bảo chất lượng dược liệu. Thường thu hái vào mùa thu khi cây đã trưởng thành và thân rễ có nhiều dưỡng chất nhất. Có thể thu hoạch từ cuối hè đến đầu đông, tùy vào khí hậu và điều kiện cụ thể của từng vùng.

Đào cây lên, lấy thân rễ và rễ con, ưu tiên chọn loại to, cứng chắc. Thân rễ sau khi được thu hoạch sẽ được rửa sạch đất cát, cắt bỏ rễ con, và phơi khô hoặc sấy khô ở 50 – 60 độ C. 

Sau khi phơi hoặc sấy khô, thân rễ có thể được cắt thành từng khúc nhỏ, hoặc giữ nguyên tùy vào mục đích sử dụng. Thân rễ khô cần được bảo quản ở nơi khô ráo, thoáng mát để tránh ẩm mốc và bảo quản được lâu dài.

> Có thể bạn quan tâm:

Hoạt chất giá trị

Thạch xương bồ chứa nhiều thành phần hoá học, dưới đây là một số thành phần hoá học chính của cây thạch xương bồ:

  • Asaron: Asaron là một hợp chất được tìm thấy phổ biến trong thạch xương bồ. Nó có thể chia thành hai loại: trans-asaron và cis-asaron. Asaron có tác dụng làm dịu và giảm căng thẳng.
  • Beta-asaron: Một dạng của asaron, beta-asaron cũng có tác dụng làm dịu và giúp giảm căng thẳng.
  • Eugenol: Một loại hợp chất có trong dầu của thạch xương bồ, eugenol có tác dụng chống vi khuẩn và giảm đau.
  • Phenolic compounds: Thạch xương bồ chứa các hợp chất phenolic, có tác dụng chống oxy hóa và bảo vệ cơ thể khỏi các gốc tự do gây hại.
  • Flavonoids: Là các hợp chất có hoạt tính chống vi khuẩn, chống viêm và chống oxy hóa, flavonoids là một phần quan trọng của thành phần hoá học của thạch xương bồ.
  • Triterpenoids: Là một nhóm hợp chất có trong thạch xương bồ, triterpenoids có thể có nhiều tác dụng sinh học như kháng vi khuẩn và chống viêm.
  • Alkaloids: Một số loại alkaloids cũng có thể được tìm thấy trong thạch xương bồ, nhưng chúng thường không phải là thành phần chính.

cỏ thạch xương bồThạch xương bồ chứa nhiều hợp chất có ích

Cây thạch xương bồ có tác dụng gì?

Cây thạch xương bồ có nhiều tác dụng khác nhau, đặc biệt là trong lĩnh vực y học cổ truyền và hỗ trợ sức khỏe. Dưới đây là một số tác dụng chính của cây thạch xương bồ:

Giảm căng thẳng và lo lắng

Thạch xương bồ được sử dụng để làm dịu tâm trạng và giảm căng thẳng. Các hợp chất tự nhiên có trong cây có tác dụng làm dịu hệ thần kinh và giúp thư giãn tinh thần.

Cải thiện trí nhớ và tăng tập trung

Một số nghiên cứu đã chỉ ra rằng thạch xương bồ có thể giúp cải thiện trí nhớ và tăng khả năng tập trung. Đây là một trong những lý do mà cây này được sử dụng trong các phương pháp điều trị liên quan đến tăng trí nhớ và tăng sự tập trung.

Hỗ trợ tiêu hóa

Thạch xương bồ có tác dụng kích thích tiêu hóa và giảm triệu chứng khó tiêu như buồn nôn, nôn mửa, và đầy bụng. Nó cũng được sử dụng để làm dịu các vấn đề về dạ dày và ruột, giúp cân bằng dịch tiêu hóa và hạn chế sự lên men bất thường trong dạ dày và ruột.

thạch xương bồ có tác dụng gìThạch xương bồ có thể hỗ trợ điều trị chứng đau dạ dày

Chống vi khuẩn và viêm

Một số thành phần trong thạch xương bồ, như eugenol và flavonoids, có khả năng chống vi khuẩn và chống viêm. Do đó, nó có thể được sử dụng để hỗ trợ trong điều trị các bệnh viêm nhiễm và các vấn đề sức khỏe liên quan đến vi khuẩn.

Giảm đau

Thạch xương bồ cũng được biết đến với khả năng giảm đau nhờ vào các hợp chất như eugenol. Điều này có thể giúp giảm cảm giác đau từ các vấn đề như đau đầu, đau răng và đau cơ.

Hỗ trợ sức khỏe hô hấp

Trong một số trường hợp, thạch xương bồ cũng được sử dụng để hỗ trợ sức khỏe hô hấp, giúp làm sạch đường hô hấp và giảm triệu chứng của bệnh ho và viêm họng, long đờm.

Liều lượng sử dụng cỏ thạch xương bồ

Liều lượng sử dụng thạch xương bồ có thể thay đổi tùy thuộc vào mục đích sử dụng cũng như tình trạng sức khỏe cụ thể của người sử dụng. 

Với dạng phơi khô hoặc bột, liều dùng thông thường khoảng 1-3 gram mỗi lần, uống từ 1-3 lần mỗi ngày. Có thể sử dụng thạch xương bồ pha vào nước nóng hoặc trà để uống.

Với dạng thuốc sắc, dạng viên hoàn và thường phối hợp với vị thuốc khác, liều dùng thông thường trung bình từ 3 – 8g mỗi ngày. Tuân theo hướng dẫn trên bao bì hoặc theo sự chỉ dẫn của bác sĩ hoặc nhà điều trị.

Bài thuốc dân gian từ thạch xương bồ 

Cây thạch xương bồ được áp dụng trong nhiều bài thuốc dân gian khác nhau, cụ thể như:

Chữa kinh nguyệt không đều

Nguyên liệu: 8g các loại bao gồm thạch xương bồ, đương quy, xuyên khung, bạch thược, ngô thù du, trần bì, 16g đảng sâm, 12g thục địa, 12g ngải cứu.

Cách dùng: Đem tất cả nguyên liệu đi rửa sạch, sau đó sắc uống mỗi ngày 2 – 3 lần.

Chữa ho lâu ngày

Nguyên liệu: Lá thạch xương bồ, hạt chanh, hạt quất, mắt gà đen với lượng bằng nhau.

Cách dùng: Lấy các nguyên liệu giã nhỏ với nhau, sau đó thêm đường rồi hấp cơm uống. Mỗi ngày bạn uống từ 4 – 6g để đạt hiệu quả tốt nhất.

>> Xem thêm: 6 Tác dụng của củ địa liền trong tiêu hóa, xương khớp, ho

Chữa mất ngủ

Nguyên liệu: Lấy một lượng bằng nhau các nguyên liệu bao gồm đảng sâm, phục linh, xương bồ, long nhãn nhục, phục thần, viễn chí.

Cách làm: Đem tất cả nguyên liệu tán thành bột mịn, sau đó luyện với mật làm thành hoàn. Mỗi lần bạn dùng từ 10 đến 20 gam uống vào buổi chiều và tối trước khi đi ngủ.

cây thạch xương bồ có tác dụng gìThạch xương bồ là dược liệu được sử dụng nhiều trong các bài thuốc

Trị chứng ù tai

Nguyên liệu: 25g xa tiền thảo, 25g cúc hoa, 10g thạch xương bồ.

Cách dùng: Đem tất cả các vị đi sắc và sử dụng nước uống liên tục trong 7 đến 8 ngày.

Trị đau nhức xương khớp 

Nguyên liệu: Tàm sa, thục địa, ý dĩ nhân, thạch xương bồ, thạch hộc, tỳ giải, thương truật, hoàng kỳ, tần giao, tang ký sinh và mộc quận mỗi loại 10g, 6g quế chi, 3g cam thảo.

Cách dùng: Đem tất cả các vị thuốc trên sắc lấy nước uống hàng ngày để hỗ trợ điều trị chứng đau nhức và viêm khớp.

Trị sốt cao, đau đầu

Nguyên liệu: 6g liên kiều, hoắc hương, bạch đậu khấu và xạ can, 20g hoàng cầm và hoạt thạch, 16g nhân trần, 8g mộc thông, thạch xương bồ.

Cách làm:  Đem tất cả các vị thuốc trên sắc lấy nước để uống hàng ngày.

>> Tìm hiểu ngay:

Lưu ý khi sử dụng thạch xương bồ

Khi sử dụng thạch xương bồ, có một số lưu ý quan trọng mà bạn nên nhớ để đảm bảo an toàn và hiệu quả:

  • Sử dụng thạch xương bồ theo hướng dẫn về liều lượng cụ thể được chỉ định trên bao bì hoặc theo sự chỉ dẫn của bác sĩ. Đừng tự ý tăng hoặc giảm liều lượng mà không có sự hướng dẫn.
  • Theo dõi cẩn thận các dấu hiệu, nếu bạn gặp phải các triệu chứng không mong muốn, ngừng sử dụng và thảo luận với bác sĩ.
  • Không sử dụng thạch xương bồ quá mức hoặc trong thời gian dài mà không có sự giám sát của bác sĩ. Sử dụng quá mức có thể gây ra các vấn đề sức khỏe nghiêm trọng.
  • Thạch xương bồ có thể gây ra nguy hiểm đối với trẻ em và phụ nữ mang thai hoặc đang cho con bú. Tránh sử dụng sản phẩm này trong những trường hợp này mà không có sự chỉ dẫn của bác sĩ.
  • Khi mua sản phẩm thạch xương bồ, hãy chọn các sản phẩm từ nguồn cung cấp đáng tin cậy và được kiểm định chất lượng để đảm bảo an toàn và hiệu quả.
  • Bảo quản thạch xương bồ ở nơi khô ráo, thoáng mát và tránh ánh nắng trực tiếp để giữ cho nó không bị hỏng.
  • Đối với dạng dầu hoặc chiết xuất của thạch xương bồ, cần phải tuân theo hướng dẫn về sử dụng cụ thể và tránh tiếp xúc trực tiếp với da mà không được pha loãng.
  • Nếu bạn bị chứng âm hư với các biểu hiện như thể trạng gầy, miệng khô, hay khát nước, đổ mồ hôi trộm, nóng trong người, đại tiện khô táo, gò má đỏ, lưỡi đỏ rêu ít,… thì nên thận trọng trong việc sử dụng loại dược liệu này.

vị thuốc thạch xương bồLưu ý khi sử dụng thạch xương bồ

Trước khi bắt đầu sử dụng thạch xương bồ hoặc bất kỳ loại thảo dược nào khác, hãy thảo luận cùng bác sĩ hoặc chuyên gia y tế, đặc biệt nếu bạn đang dùng các loại thuốc khác hoặc có các vấn đề sức khỏe cụ thể.

Xem thêm:

Cập nhật lúc: 2024/06/07

Thông tin trên website duocthaiminh.vn chỉ mang tính chất tra cứu, tham khảo. Quý khách vui lòng không tự ý áp dụng mà không có chỉ định của bác sĩ. Dược phẩm Thái Minh sẽ không chịu trách nhiệm cho những trường hợp tự ý sử dụng thông tin này.