Viễn chí có tác dụng gì? Cách dùng hiệu quả nhất

Viễn chí từ lâu đã được sử dụng như một loại dược liệu phổ biến trong Đông y. Chúng mang đến nhiều công dụng có lợi cho sức khỏe, hỗ trợ điều trị các bệnh lý liên quan đến mất ngủ và ổn định tinh thần.

Vậy khi sử dụng viễn chí cần lưu ý những gì? Cùng tìm hiểu qua bài viết dưới đây của Dược Thái Minh nhé!  

Tổng quan về cây viễn chí

Viễn chí có tên khoa học là Polygala tenuifolia Willd, tên dược liệu là Radix Polygalae, thuộc họ viễn chí – Polygalaceae. Ngoài ra, hay còn được gọi với các tên khác như khổ viễn chí, nam viễn chí, viễn chí nhục, chích viễn chí, nga quản chí thông, chí thông, tỉnh tâm trượng,... 

Mô tả hình thái

Viễn chí là một loại cây thảo sống lâu năm. Chiều cao thường khá thấp, trung bình từ 10-30cm, toả ra nhiều cành từ gốc. Thân cây thẳng đứng hoặc đôi khi bò sát mặt đất, có nhiều nhánh, phần gốc thân thường hoá gỗ, màu nâu đỏ. Cành nhỏ, có hình sợi mọc lan ra, trên cành phủ một lớp lông mịn.

Lá mọc cách hoặc mọc so le, hình dải hoặc hình mác, dài từ 1-4cm, rộng khoảng 2-5mm, đầu lá nhọn hoặc tù, gốc lá thuôn, gân lá chạy men theo mép. Lá có màu xanh lục, mép lá nhẵn, cuống lá ngắn hoặc không cuống.

Hoa mọc thành cụm ở ngọn hoặc kẽ lá, khoảng 1 đến 3 hoa. Hoa nhỏ, có màu xanh lam hoặc tím. Cánh hoa có hình dạng giống cánh bướm, với cánh giữa lớn hơn, tạo thành hình tam giác hoặc hình trứng. Hoa nở vào mùa hè và đầu mùa thu.

Quả của cây viễn chí là dạng quả nang, hình trứng ngược hoặc hình cầu, dài khoảng 5-8mm. Quả chín có màu nâu hoặc đen, hạt nhỏ, có màu nâu, nhẵn bóng.  Mùa cây viễn chí ra hoa và quả thường vào tháng 11 và tháng 12.

Rễ hình ống dài cong, khoảng 5-13cm, đường kính 0,3-1cm. Vỏ ngoài màu vàng tro với các đường vân ngang, vân đứt tương đối sâu và dày. Rễ dễ dàng bẻ gãy, ở giữa rỗng, hơi có mùi, vị đắng hơi cay.

Hình ảnh cây viễn chí lá nhỏ

Phân bố và thu hái 

Viễn chí là loài cây ưa sáng, thường mọc trên đất ẩm, lẫn trong các đám cỏ thấp ở ven rừng, nương rẫy ở vùng núi. Phân bố rộng rãi ở nhiều khu vực khác nhau, chủ yếu được tìm thấy ở Trung Quốc, Hàn Quốc, Nhật Bản và một số nước Đông Nam Á như Việt Nam.

Ở Việt Nam, cây viễn chí thường được tìm thấy ở các vùng đồi núi, đặc biệt ở các tỉnh miền Bắc như Lào Cai, Yên Bái, Hà Giang và một số tỉnh miền Trung như Nghệ An, Hà Tĩnh.

Rễ là bộ phận được dùng làm dược liệu của cây viễn chí, thường chỉ lựa chọn thân to và thịt đầy. Viễn chí thường được thu hái vào mùa thu khi cây đã phát triển đủ và rễ có hàm lượng dược chất cao nhất. Cũng có thể thu hái vào mùa xuân, nhưng rễ thường có hàm lượng hoạt chất thấp hơn so với mùa thu.

Dùng cuốc hoặc xẻng để đào rễ cây viễn chí. Cần phải đào sâu và rộng xung quanh gốc cây để lấy được toàn bộ rễ. Rễ sau khi thu hoạch cần được rửa sạch đất cát và tạp chất, sau đó cắt thành đoạn ngắn, dài khoảng 10-15cm.

Rễ được phơi khô dưới nắng hoặc sấy khô để bảo quản lâu dài. Để nơi khô ráo, thoáng mát, tránh ánh nắng trực tiếp và độ ẩm cao để giữ được dược chất của viễn chí.

Thành phần hóa học

Cây viễn chí chứa nhiều thành phần hóa học quan trọng có giá trị dược lý. Dưới đây là một số thành phần hóa học chính trong viễn chí:

• Tenuifolin: Một loại saponin triterpenoid có tác dụng an thần, bảo vệ tế bào thần kinh, và cải thiện trí nhớ.
• Onjisaponin: Các loại onjisaponin A-G có tác dụng kháng viêm, chống oxy hóa, và bảo vệ gan.
• Xanthone: có tác dụng chống oxy hóa, kháng khuẩn và kháng viêm.
• Steroid: Các steroid trong viễn chí có thể có tác dụng chống viêm và điều hòa miễn dịch.
• Flavonoid: là các hợp chất polyphenolic có tác dụng chống oxy hóa, kháng viêm, và bảo vệ mạch máu.
• Alkaloid: Các alkaloid trong viễn chí có tác dụng kích thích thần kinh trung ương và có thể cải thiện tâm trạng và giảm lo âu.
• Polygala acid: Acid polygala là một hợp chất đặc trưng của viễn chí có tác dụng chống viêm và bảo vệ tế bào.

Viễn chí chứa nhiều thành phần hoá học có lợi

Cây viễn chí có tác dụng gì?

Cây viễn chí được sử dụng rộng rãi trong y học cổ truyền với nhiều công dụng chữa bệnh. Dưới đây là các tác dụng chính của cây viễn chí:

Chữa mất ngủ, hay ngủ mơ

Từ xưa, viễn chí có tác dụng an thần, giúp cải thiện chất lượng giấc ngủ và giảm các triệu chứng hay mơ mộng trong khi ngủ. Điều này là nhờ vào các saponin có trong rễ cây, đặc biệt là tenuifolin giúp làm dịu hệ thần kinh.

Chữa liệt dương

Viễn chí được sử dụng trong y học cổ truyền để hỗ trợ điều trị liệt dương và các vấn đề sinh lý nam giới. Các thành phần hóa học trong cây có thể giúp cải thiện tuần hoàn máu và tăng cường sinh lực. Bên cạnh đó, còn tăng sức bền, giúp cuộc yêu kéo dài lâu hơn.

Giảm ho, loại bỏ đờm

Vị thuốc viễn chí có tác dụng giảm ho và loại bỏ đờm, nhờ vào các saponin có tác dụng long đờm và làm dịu niêm mạc đường hô hấp, tạo ra phản ứng ho để tống xuất đờm ra khỏi cơ thể.

Giúp an thần

Các thành phần như saponin, xanthone và flavonoid trong viễn chí có tác dụng an thần, giúp giảm căng thẳng, lo âu, và cải thiện tâm trạng. Ngoài ra, Radix polygalae trong viễn chí giúp kiểm soát hiệu quả chứng loạn thần, ảo tưởng, bảo vệ hệ thần kinh.

Cây viễn chí có nhiều tác dụng cho sức khỏe

Chữa suy giảm trí nhớ

Dược liệu viễn chí được sử dụng để cải thiện trí nhớ và tăng cường khả năng tập trung. Các saponin trong cây có tác dụng bảo vệ và tăng cường chức năng của tế bào thần kinh, tăng protein và khả năng chống oxy hóa của não bộ, từ đó giúp chống lại các triệu chứng suy giảm trí nhớ, hỗ trợ giảm các triệu chứng như hoa mắt, chóng mặt, ù tai, đau đầu, và suy giảm trí nhớ do thiểu năng tuần hoàn não. Nhờ vào tác dụng cải thiện tuần hoàn máu lên não, Viễn chí giúp tăng cường sự tỉnh táo và khả năng tập trung.

>> Mách bạn 7+ viên uống bổ não Nhật Bản tốt nhất, xem ngay

Viên uống bổ não Headown có thành phần Cao Viễn chí (Polygala tenuifolia). Viên uống bổ não Headown có công dụng hỗ trợ tăng tuần hoàn máu não, hỗ trợ giảm các triệu chứng: hoa mắt, chóng mặt, ù tai, đau đầu, suy giảm trí nhớ do thiểu năng tuần hoàn não.

Chữa suy nhược thần kinh

Các thành phần hoạt chất trong củ viễn chí giúp kích thích hệ thần kinh trung ương, tăng cường sức khỏe tâm thần và giảm các triệu chứng suy nhược thần kinh.

Trị đau tức vùng ngực

Viễn chí khi kết hợp với một số vị thuốc khác như xương bồ có tác dụng giảm đau và làm dịu, giúp giảm các triệu chứng đau tức vùng ngực, có thể liên quan đến các vấn đề về phổi hoặc tim mạch.

Trị nước tiểu đục, đỏ

Trong y học cổ truyền, viễn chí còn được sử dụng để điều trị các vấn đề về tiết niệu như nước tiểu đục hoặc đỏ, nhờ vào tác dụng chống viêm và lợi tiểu của các thành phần hoạt chất.

Một số bài thuốc từ cây viễn chí

Viễn chí được sử dụng trong nhiều bài thuốc dân gian để hỗ trợ điều trị các bệnh lý khác nhau. Ví dụ như:

Bài thuốc trị chứng mất ngủ, hay mơ

Nguyên liệu: 3g mỗi loại bao gồm quế tâm, cam thảo; 10g mỗi loại bao gồm đảng sâm, đương quy, đại táo, viễn chí, sinh khương, mạch đông, bạch thược, phục linh.

Cách làm: Quế tâm tán bột, các nguyên liệu còn lại đem sắc lấy nước. Sau đó hoà với bột quế và uống hàng ngày.

Bài thuốc trị rối loạn trí nhớ

Nguyên liệu:  20g thạch xương bồ, 20g viễn chí mỗi thứ 20g, 30g phục linh, 30g đẳng sâm.

Cách làm: Đem tất cả nguyên liệu đi sấy khô, tán thành bột để làm hoàn hồ. Chia đều để sử dụng trong 5-7 ngày, ngày dùng 1-2 lần.

Bài thuốc chữa ho nhiều đờm

Nguyên liệu: Cam thảo 4g, trần bì 4g và viễn chí 12g.

Cách làm: Đem các nguyên liệu đi sắc uống, ngày dùng 1 thang.

Bài thuốc trị đau tức ngực kéo dài

Nguyên liệu: 40g viễn chí và 40g xương bồ.

Cách làm: Tán các vị thuốc thành bột. Mỗi lần dùng 12g, sắc và uống khi nước còn ấm.

Viễn chí được áp dụng trong nhiều bài thuốc khác nhau

Lưu ý khi sử dụng cây viễn chí

Mặc dù cây viễn chí có nhiều công dụng trong y học cổ truyền, nhưng việc sử dụng cần thận trọng để đảm bảo an toàn và hiệu quả. Dưới đây là một số lưu ý quan trọng khi sử dụng cây viễn chí:

• Sử dụng viễn chí đúng liều lượng, việc sử dụng quá liều có thể gây ra các tác dụng phụ không mong muốn.

• Viễn chí có thể tương tác với một số loại thuốc, đặc biệt là thuốc an thần, thuốc chống loạn thần và thuốc chống trầm cảm.

• Một số người có thể gặp phải các tác dụng phụ nhẹ như buồn nôn, đau dạ dày hoặc tiêu chảy khi sử dụng viễn chí.
• Tuyệt đối không dùng chung với các thảo dược khác như lê lô, tề tào, trân châu.
• Không dùng viễn chí cho phụ nữ mang thai vì có thể gây co bóp tử cung. Ngoài ra là cả những người bị dạ dày, bị thực hỏa, âm hư hỏa vượng.

• Sử dụng viễn chí có nguồn gốc rõ ràng và đã được kiểm định chất lượng. Tránh sử dụng dược liệu không rõ nguồn gốc để đảm bảo an toàn.
• Bảo quản viễn chí ở nơi khô ráo, thoáng mát, tránh ánh nắng trực tiếp và độ ẩm cao để giữ được chất lượng dược liệu.

Những lưu ý trên giúp đảm bảo rằng việc sử dụng cây viễn chí mang lại hiệu quả tối đa trong điều trị và phòng ngừa các bệnh lý, đồng thời giảm thiểu nguy cơ gặp phải các tác dụng phụ không mong muốn. Trước khi bắt đầu sử dụng viễn chí, nên tham khảo ý kiến của bác sĩ để phù hợp với tình trạng sức khỏe cá nhân.

>> Xem thêm:

• Viễn chí có tác dụng gì? Cách dùng hiệu quả nhất