Cây Bạch Thược là cây gì? Đặc điểm, hình ảnh, chữa bệnh gì?

Cây bạch thược thảo dược quý hiếm đang dần trở thành thành phần quan trọng không thể thiếu trong các bài thuốc chữa đau bụng, chóng mặt, kiết lỵ trong dân gian. Để hiểu rõ hơn về vị thuốc này cũng như tác dụng nó mang đến cho sức khỏe cùng tìm hiểu qua bài viết sau.

I. Thông tin cơ bản về dược liệu bạch thược

1.1 Đặc điểm 

• Tên gọi: bạch thược 
• Tên gọi khác trong dân gian: cẩm túc căn, thược dược, kim thược dược, mẫu đơn trắng, tiêu bạch thược…
• Tên khoa học: Paeonia lactiflora pall họ Mao Lương

Hình ảnh cây bạch thược

Cây thích hợp sống ở những nơi có nhiều ánh sáng và độ ẩm cao nhất là khu vực có thời tiết ôn đới, vùng cao với nhiệt độ trung bình dao động trong khoảng 15 - 30 độ. Thời gian phát triển của cây khá dài thường từ 4 - 5 năm mới có thể thu hoạch.

Xét về đặc điểm nhận diện cây, đây là loại thực vật mọc thẳng, không có lông bao phủ ở ngoài thân. Thuộc loại cây mọc thấp với chiều cao từ 50 - 80cm nhưng phần lá khá dài màu xanh nhạt. Hoa bạch thược màu trắng hoặc hồng với kích thước lớn, mọc đơn lẻ bên trong hoa có chứa từ 20 - 30 hạt hình dáng lép.

Củ rễ có kích thước lớn, hơi mỏng, màu nâu nhạt phần thịt rễ bên trong màu trắng, nhẵn và có hương thơm nhẹ.

1.2 Bộ phận sử dụng

Hầu hết các bộ phận trên cây bạch thược đều được sử dụng với mục đích chữa bệnh, tuy nhiên rễ là phần được sử dụng rộng rãi hơn trong đông y. Rễ sau khi thu hoạch về sẽ được làm sạch, loại bỏ rễ con, cạo sạch vỏ bên ngoài sau đó chần sơ, thái mỏng đem phơi khô hoặc sấy để sử dụng làm thuốc.

1.3 Thành phần hóa học

Một số thành phần hóa học chính được tìm thấy trong dược liệu này có thể kể tới tinh bột, tannin, paeoniflorin, paeonol, nhựa, calci oxalate, sistosterol, chất béo, tinh dầu, benzoyl-paeoniflorin, albiflorin, paeonolde……

II. Bạch thược có tác dụng gì?

Là dược liệu quý trong cả y học cổ truyền và y học hiện đại bởi hàng loạt lợi ích khác nhau, cụ thể: 

2.1 Trong đông y

• Tác dụng giảm đau, an thần, ức chế cơ chế nhờ vào hoạt chất Glucozit. 
• Khả năng chữa ho, tiêu đờm bởi hoạt chất Acid Benzoic.
• Paeoniflorin giúp ức chế hoạt động co bóp quá mức của dạ dày, ruột bên cạnh đó nó còn ngăn ngừa tình trạng suy giảm trí nhớ ở người cao tuổi. 
• Chữa bệnh liên quan đến dạ dày, điều hòa kinh nguyệt ở nữ giới 
• Cùng với cá hoạt chất khác bạch thược có thể thúc đẩy hoạt động lưu thông khí huyết, hạn chế việc tụ máu do tăng tiểu cầu gây nên. Bảo vệ gan, ngừa bệnh về gan, ngừa tăng men gan do uống bia rượu. 

2.2 Trong y học hiện đại 

Ngoài đông y trong y học hiện đại bạch thược cũng mang đến nhiều công dụng nổi bật như: 

 - Cân bằng nội tiết tố 

Hoạt chất phytoestrogen có chứa trong thành phần của loại thảo dược này mang đến tác dụng gần giống với estrogen - hormone sinh dục trong cơ thể phụ nữ. Đây cũng là yếu tố để khẳng định bạch thược có thể điều trị các vấn đề có liên quan đến kinh nguyệt ở nữ giới như rối loạn kinh nguyệt, vô sinh….

Thêm vào đó, hàm lượng paeoniflorin có trong cây còn giúp ức chế quá trình sản xuất testosterone, thúc đẩy hoạt động sản xuất enzyme aromatase - đây là enzyme có khả năng chuyển testosterone thành estrogen. 

 - Tốt cho hệ tiêu hóa 

Dịch chiết từ bạch thược có thể chống oxy hóa, bảo vệ thành dạ dày đặc biệt là người bệnh bị rối loạn tiêu hóa. Theo nghiên cứu trước đó, tác dụng chống lại các tác nhân gây viêm loét dạ dày mang đến hiệu quả lên tới 88,8%. Ngoài ra, paeoniflorin có chứa trong thảo dược này mang đến tác dụng cải thiện các bệnh về dạ dày điển hình có thể kể tới viêm loét dạ dày, trào ngược dạ dày đồng thời giúp ngủ ngon hơn, sâu giấc hơn….. 

Rễ bạch thược được thái mỏng phơi khô phục vụ mục đích chữa bệnh

 - Điều trị bệnh trầm cảm, lo âu, căng thẳng kéo dài 

Theo nghiên cứu từ bệnh viện y học cổ truyền Sơn Đông (2020) đã khẳng định tác dụng liên quan tới dịch chiết từ cây bạch thược. Nó có thể tác động trực tiếp đến cơ thể, hỗ trợ giảm biểu hiện lo âu, mệt mỏi nhất là phụ nữ bị rối loạn lo âu do hội chứng tiền kinh nguyệt gây nên. 

Điều này được chứng minh do bạch thược có thể tác động đến tryptophan hydroxylase-2, chất vận chuyển serotonin cũng như thụ thể estrogen. Nhờ đó chức năng của serotonin được cải thiện rõ rệt nhất là với công dụng giảm căng thẳng, trầm cảm. 

 - Điều hòa chức năng miễn dịch, chống viêm nhiễm 

Giúp điều trị 15 loại glycosid trong đó gồm có bệnh lupus ban đỏ, vảy nến, tự miễn dịch, viêm khớp dạng thấp. Hơn nữa, bạch thược còn hỗ trợ cơ thể kháng lại các tổn thương bên trong, kháng viêm, giảm đau, bảo vệ hoạt động tim mạch và hệ thần kinh. 

III. Một vài bài thuốc chữa bệnh từ bạch thược 

3.1 Bài thuốc chữa ho gà 

 - Chuẩn bị: 

• 15g bạch thược 
• 3g cam thảo 

 - Cách thực hiện: 

• Sắc nguyên liệu trên và uống mỗi ngày 1 thang 
• Nếu có thêm biểu hiện ho có đờm người bệnh có thể kết hợp với địa long, ngô công, đình lịch. Còn với người bị lo dai dẳng lâu ngày nên sắc thêm bạch hổ. 

3.2 Bài thuốc chữa đái tháo đường 

 - Nguyên liệu: 

• 40g bạch thược 
• 8g cam thảo 

 - Cách làm: 

• Sơ chế, rửa sạch nguyên liệu trên rồi điều chế thành cao. Viên thuốc thành từng viên vừa uống. 
• Mỗi lần uống từ 0,5 - 1,3g, uống ngày 3 lần để kiểm chứng độ hiệu quả. 

3.3 Bài thuốc chữa hen suyễn

 - Nguyên liệu: bạch thược + cam thảo chuẩn bị theo tỷ lệ 2:1 

 - Cách làm: 

• Trộn đều nguyên liệu trên, tán thành bột mịn. 
• Mỗi lần uống sử dụng 30g thuốc đun cùng nước sôi. Lọc bã lấy nước uống hàng ngày để bệnh dần được cải thiện. 

Bạch thược dược liệu được sử dụng trong cả đông y và tây y

3.4 Bài thuốc chữa đau bụng kinh ở nữ giới

 - Chuẩn bị: 

• Bạch thược, hương phụ mỗi loại 8g 
• Sinh địa, xuyên khung, thanh bì, sài hồ mỗi vị 3g 
• 2g cam thảo 

 - Cách thực hiện:

• Sắc thuốc với 600ml nước đun trên lửa vừa. 
• Khi thuốc sôi tắt bếp và chia đều thành các lần uống trong ngày. 

3.5 Bài thuốc chữa kiết lỵ 

 - Nguyên liệu: 

• Bạch thược, hoàng cầm mỗi loại 12g 
• Cam thảo 6g 

 - Cách làm: 

• Sắc thuốc với 500ml đun tới khi thuốc cạn còn nửa tắt bếp và sử dụng. 
• Uống hết thuốc trong ngày, uống khi còn ấm để phát huy công dụng tốt nhất. 

3.6 Bài thuốc chữa rong kinh, băng huyết 

• Nguyên liệu cần có gồm bạch thược, thục địa, can khương, mẫu lệ, long cốt, hoàng kỳ, quế lâm, mộc giác giao mỗi thứ 8g. 
• Sắc thuốc uống hàng ngày, mỗi ngày uống 1 thang để tình trạng trên sớm được cải thiện. 

Ngoài ra, bạch thược từ lâu đã được sử dụng nhiều trong các bài thuốc dân gian để điều trị các bệnh liên quan đến tiêu hóa có tác dụng bảo vệ sức khỏe đường tiêu hóa, hỗ trợ điều trị và cải thiện triệu chứng cho các bệnh về đại tràng đã được chứng minh qua nhiều nghiên cứu của y học hiện đại. Cây thuốc này cũng là một trong những thành phần chính của Tràng Phục Linh PLUS - Một sản phẩm đến từ Dược Thái Minh được nhiều người tiêu dùng tin dùng

IV. Lưu ý khi sử dụng bạch thược 

Dù là thảo dược tự nhiên mang đến nhiều hiệu quả cho sức khỏe nhưng trong quá trình sử dụng người bệnh cần chú ý:

• Trong quá trình sử dụng tuyệt đối không dùng bạch thược với người bị hư hàn. 
• Không dùng cho người đang bị mụn đậu 
• Không nên kết hợp chúng với một số loại thảo dược như tiêu thạch, miết giáp, lê lô, thanh hộc, tiểu kế, mang tiêu. 
• Tránh dùng bạch thược khi bị đầy hơi, chướng bụng, hàn hơi. 
• Khi có biểu hiện lạnh bụng, đau bụng do thời tiết lạnh hoặc trúng hàn vì tiêu chảy…. 

Nhìn chung có thể thấy cây bạch thược là vị thuốc quý với hàng loạt lợi ích khác nhau đến sức khỏe. Không chỉ được sử dụng trong đông y mà nó còn được khoa học công nhận, tuy nhiên để đảm bảo an toàn và tránh gây độc tố người bệnh chỉ nên dùng thảo dược này với liều lượng vừa đủ theo đúng chỉ định, không tự ý sử dụng khi chưa tham khảo ý kiến từ bác sĩ đông y.

||Tham khảo bài viết khác:

• Cốt toái bổ là cây gì? Đặc điểm, hình ảnh, chữa bệnh gì?
• Cây xá xị là cây gì? Đặc điểm, hình ảnh, chữa bệnh gì?
• Cây liền xương là cây gì? Đặc điểm, hình ảnh, chữa bệnh gì?