Bạch giới tử thực chất chính là hạt của cây cải canh, khá gần gũi với đời sống hàng ngày và được áp dụng để điều trị bệnh trong Đông y. Vậy thực hư về công dụng của nó như thế nào? Để hiểu rõ hơn về dược liệu này, hãy cùng chúng tôi tìm hiểu ngay qua bài viết dưới đây.
I. Bạch giới tử là cây gì?
Cây bạch giới tử hay còn gọi là thái chi, thục giới, hồ giới thuộc họ nhà cải với tên khoa học là Brassica Alba (L) Boiss hay Brassica a Juncea (L). Cây được trồng phổ biến tại Việt Nam và Trung Quốc. Tuy nhiên riêng ở nước ta, loài thảo dược này chủ yếu được dùng làm nguyên liệu chế biến món ăn. Vì vậy, phần lớn khi sử dụng làm thành thuốc thì bạch giới tử đều được nhập khẩu từ Trung Quốc về.
1.1 Đặc điểm nhận biết bạch giới tử
Là loài thảo dược thân thuộc đối với nhiều vùng quê Việt Nam, bạch giới tử có thể dễ dàng phân biệt nhờ các đặc điểm đặc trưng sau:
Các đặc điểm đặc trưng giúp người dùng nhận biết cây bạch giới tử
- Thân: Cây bạch giới tử là loài thân thảo, có màu xanh lục và mọc thẳng đứng. Dáng cây tròn dạng hơi mềm và có chiều cao trung bình từ 1 - 1,5m.
- Lá: Cây có cuống ngắn, dạng lá đơn và mọc so le quanh thân cây.
- Hoa: Hoa được mọc thành từng chùm, thuộc nhóm hoa lưỡng tính. Các cánh hoa có dáng hơi dài và xếp thành hình dấu cộng. Hoa gồm 6 nhị, trong đó có 4 nhị dài và 2 nhị ngắn.
- Quả: Quả của bạch giới tử có màu vàng nâu, bên ngoài có lớp lông ngắn mỏng và thường chứa từ 4 - 6 hạt nhỏ.
- Hạt: Hạt của cây cải canh hình cầu có đường kính 2mm. Lớp vỏ bên ngoài màu vàng hơi trắng hoặc màu tro nhạt, có đường vân rãnh hình lưới mờ. Đặc biệt, bên trong hạt sẽ có nhân chứa dầu, màu vàng nhẹ, không mùi.
1.2 Các thành phần hoá học chính
Trong cây bạch giới tử sẽ có chứa nhiều thành phần hoá học khác nhau như:
- Protid
- Lysine
- Histidine
- Saponin
- Arginine
- Men myroxin
- Sinapic acid
- Sinalbin
- Myosin
- Snapine
- Chất béo (37%)
- Chất nhầy
1.3 Cách trồng và thu hoạch
Cây bạch giới tử là loài cây dễ sống và sinh trưởng tốt trong môi trường ẩm nhiệt đới. Tại đây, người dân trồng cây theo hình thức gieo hạt với trình tự các bước như sau:
- Chọn quả già, đập vỡ lấy hạt bên trong làm thành giống.
- Xới đất cho tơi xốp và tạo thành từng luống.
- Bón phân cho đất và gieo hạt trực tiếp xuống luống đã chuẩn bị.
- Tưới nước hàng ngày để cây phát triển tốt hơn.
- Khi hạt nảy mầm thành cây con thì tỉa bớt.
- Chăm sóc kỹ lưỡng cho đến khi được thu hoạch.
Bạch giới tử thường sẽ được thu hoạch vào tháng 3 đến tháng 5 hàng năm. Sau khi thu hái sẽ trải qua công đoạn sơ chế để làm thành vị thuốc bạch giới tử với mục đích chữa bệnh.
II. Công dụng tuyệt vời của bạch giới tử mang lại
Bạch giới tử có tác dụng gì? Đây là câu hỏi nhận được nhiều sự quan tâm nhất hiện nay. Tuy rằng công dụng chữa bệnh của loài thảo dược này đã được lưu truyền từ lâu, song phải đến khi khoa học chứng minh thì vị thuốc này mới được áp dụng rộng rãi, cụ thể là:
2.1 Theo Đông y
Trong đông y, bạch giới tử có tính ấm, vị cay, không độc và được quy vào 4 kinh là phế, tỳ và tâm bào. Với tác dụng chính là hành trệ, tiêu thũng, hóa đờm, trừ hàn, ôn trung và khai vị rất tốt. Do đó, thảo dược này thường được dùng trong điều trị các bệnh lý như ho suyễn, hàn đờm ở ngực, đau nhức tứ chi, mụn nhọt, chướng bụng…
2.2 Theo y học hiện đại
Dựa vào các thành phần hợp chất hoá học có trong bạch giới tử, các nhà khoa học đã chỉ ra rằng, loài dược liệu này có một vài công dụng đối với sức khỏe bao gồm:
- Kích thích niêm mạc dạ dày, hỗ trợ tăng tiết dịch khí quản và hoá đờm, tiêu viêm rất tốt.
- Ngăn ngừa và ức chế các hoạt động của các loại nấm ngoài da, do đó được ứng dụng nhiều trong điều trị bệnh nấm, viêm da, mề đay…
II. Những đối tượng nào không nên dùng bạch giới tử
Một số đối tượng không nên sử dụng dược liệu bạch giới tử bao gồm:
- Đối tượng bị dị ứng hoặc mẫn cảm với một số thành phần có trong bạch giới tử.
- Người phù dương hư hoả bốc lên, phế kinh có nhiệt hay ho sinh đờm.
- Người phế hư, có nhiệt, âm hư hoả bốc lên sinh ra đờm.
- Người ho khan do khí phế hư.
- Người vị có nhiệt và phế khí hư.
- Phụ nữ có thai hoặc đang trong giai đoạn nuôi con bú tuyệt đối không tự ý dùng bạch giới tử.
III. Một số bài thuốc trị bệnh từ dược liệu bạch giới tử
Mặc dù bạch giới tử là một vị thuốc không còn quá xa lạ, nhưng không phải ai cũng biết cách sử dụng hiệu quả loại dược liệu này. Dưới đây là một số bài thuốc được nhiều người áp dụng và đánh giá cao, bạn có thể tham khảo:
3.1 Bài thuốc giúp tiêu đờm, trị ho có đờm
- Nguyên liệu: Bạch giới tử 20g, bạch truật 80g.
Bài thuốc trị ho có đờm từ hai dược liệu bạch giới tử và bạch truật
- Cách thực hiện:
- Dùng các dược liệu trên nghiền nát thành bột mịn.
- Pha thêm một chút mật và nặn thành từng viên có kích thước như hạt ngô đồng.
- Mỗi ngày dùng 50 viên, chia thành 2 - 3 lần và uống cùng với nước ấm.
3.2 Bài thuốc trị lao hạch
- Nguyên liệu: Bạch giới tử, 1 củ hành ta.
- Cách thực hiện:
- Lấy bạch giới tử đem nghiền nát thành bột mịn rồi trộn với hành băm nhuyễn.
- Đem hỗn hợp trên đắp vào chỗ hạch nổi.
- Thực hiện mỗi ngày 1 lần cho đến khi bệnh thuyên giảm.
3.3 Bài thuốc trị mụn nhọt mới phát
- Nguyên liệu: Bạch giới tử, giấm trắng.
- Cách thực hiện:
- Đem bạch giới tử nghiền thành bột rồi trộn với giấm trắng.
- Dùng hỗn hợp vừa tạo thành đắp vào chỗ mụn nhọt.
- Thực hiện 2 lần/ ngày vào mỗi buổi sáng và tối.
3.4 Bài thuốc trị viêm phế quản cấp tính và mãn tính ở trẻ
- Nguyên liệu: Bột bạch giới tử 100g, bột mì 90g.
- Cách thực hiện:
- Dùng bột bạch giới tử trộn cùng với bột mì theo tỷ lệ chuẩn 1:3.
- Chia hỗn hợp thành nhiều phần nhỏ và đắp trực tiếp lên vùng lưng của trẻ trước khi đi ngủ.
- Thực hiện đều 2 - 3 lần/ ngày cho đến khi bệnh thuyên giảm.
3.5 Bài thuốc trị chứng liệt dây thần kinh mặt
- Nguyên liệu: Bạch giới tử 10g.
Sử dụng bạch giới tử nghiền nát điều trị liệt dây thần kinh mặt
- Cách thực hiện:
- Đem bạch giới tử nghiền thành bột trộn cùng với nước để tạo thành hỗn hợp sền sệt.
- Đắp trực tiếp hỗn hợp này lên vùng mặt bị liệt rồi băng gạc cố định lại khoảng 5 - 10 giờ.
- Thực hiện 10 ngày/ 1 lần.
3.6 Bài thuốc trị ợ chua, buồn nôn sau khi ăn no
- Nguyên liệu: Bạch giới tử.
- Cách thực hiện:
- Dùng bạch giới tử sao nóng rồi tán thành bột mịn.
- Thêm một chút nước rồi nặn thành từng viên nhỏ có kích thước bằng hạt đậu xanh.
- Mỗi lần dùng 10 viên/ 1 lần/ ngày cùng với nước gừng.
3.7 Bài thuốc trị chứng ngực sườn bị đờm ẩm
- Nguyên liệu: Bạch giới tử 20g, bạch truật 80g, táo nhục.
- Cách thực hiện:
- Đem tất cả dược liệu trên nghiền nát thành bột mịn.
- Thêm một chút mật và nặn thành viên có kích thước bằng hạt ngô đồng.
- Mỗi lần sử dụng 50 viên chia thành nhiều lần uống trong ngày.
3.8 Bài thuốc trị đau nhức xương khớp do đờm trệ
- Nguyên liệu:
- Bạch giới tử, quế tâm, mộc lương, một dược mỗi loại 12g.
- Mộc miết tử 4g.
- Cách thực hiện:
- Nghiền nát các dược liệu trên thành bột mịn.
- Mỗi lần sử dụng 4g cùng với nước ấm.
- Chia thành 2 lần/ ngày, sử dụng vào mỗi buổi sáng và tối.
3.9 Bài thuốc trị lạnh bụng
- Nguyên liệu: Bạch giới tử.
Dùng bột bạch giới tử kết hợp với nước tạo thành thuốc trị lạnh bụng hiệu quả
- Cách thực hiện:
- Dùng bạch giới tử đem sao khô rồi tán thành bột mịn.
- Trộn bột với nước và viên lại bằng hạt đậu đen.
- Mỗi ngày uống 10 viên với nước gừng.
- Sử dụng 10 ngày liên tiếp giúp bệnh thuyên giảm.
3.10 Bài thuốc trị nóng trong do vị nhiệt
- Nguyên liệu: Bạch giới tử 10g, đại kích 10g, hắc giới tử 10g, mang tiêu 10g, chu sa 10g, cam toại 10g.
- Cách thực hiện:
- Đem dược liệu trên phơi khô rồi tán thành bột mịn.
- Thêm hồ trộn đều rồi viên lại có kích thước bằng hạt ngô đồng.
- Mỗi ngày dùng 10 viên uống với nước gừng.
- Thực hiện 10 ngày liên tục để thấy được hiệu quả.
3.11 Bài thuốc trị bỉ khối
- Nguyên liệu:
- Bạch giới tử, la bặc tử, hoàng liên mỗi loại 10g.
- Bồng nga truật, đào nhân, thần khúc, chi tử, hương phụ, sơn tra nhục, xuyên khung mỗi loại 40g.
- Thanh bì, tam lăng mỗi vị 20g.
- Ngô thù.
- Cách thực hiện:
- Lấy hoàng liên trộn với ngô thù rồi để riêng ra.
- Đem các dược liệu còn lại và hoàng liên tán thành bột mịn.
- Viên lại thành từng viên có trọng lượng 10g.
- Ngày uống 2 - 3 viên để đạt được hiệu quả.
3.12 Bài thuốc điều trị tích khối
- Nguyên liệu:
- Bạch giới tử 120g.
- Nhục quế, xuyên sơn giáp, độc hoạt mỗi vị 60g.
- Mộc miết tử 21 hạt.
- Loạn phác 80g.
- Nhũ hương, mang tiêu, một dược, a ngùy, đại hoàng mỗi loại 80g.
- Cách thực hiện:
- Dùng mang tiêu, a ngùy, một dược, nhũ hương tán thành bột mịn.
- Thêm 1,6 lít dầu mè nấu chung cho đến khi dầu chuyển sang màu đen.
- Khi dầu bay hết mùi thì thêm hoàn đơn, thuốc bột vào nấu cô đặc lại thành cao.
- Dùng hỗn hợp vừa thu được bôi ở bên ngoài da.
3.13 Bài thuốc cải thiện sức khỏe
- Nguyên liệu:
- Bạch giới tử, bạch môn, càn mẫu, bạch quả, tô tử, tử uyển, bách hợp mỗi vị 15g.
- Ngũ vị, trạch tả mỗi vị 10g.
- Đan bì, hoài sơn mỗi vị 20g.
- Sơn thù, thục địa, bạch linh mỗi vị 30g.
Cải thiện sức khoẻ tổng thể từ các dược liệu tự nhiên
- Cách thực hiện:
- Đem rửa sạch các nguyên liệu trên với nước rồi cho vào ấm.
- Đổ thêm nước và sắc thành thuốc uống hàng ngày.
IV. Những lưu ý khi sử dụng bạch giới tử
Là một vị thuốc quý trong Đông y, bạch giới tử được ứng dụng rộng rãi trong điều trị bệnh. Tuy nhiên, để tránh những tác dụng không mong muốn xảy ra, người bệnh cần phải lưu ý một số điều sau để quá trình trị liệu đạt hiệu quả tốt nhất:
- Xác định rõ nguyên nhân bệnh trước khi áp dụng các bài thuốc từ bạch giới tử.
- Sử dụng thuốc theo đúng liều lượng mà bác sĩ đã chỉ định. Không tự ý thêm bớt hoặc thay đổi liệu trình.
- Không nên tự ý kết hợp các dược liệu khác với bạch giới tử khi chưa hiểu rõ thành phần và dược tính của chúng.
- Vì đây là phương pháp điều trị theo dân gian, vì vậy người bệnh cần kiên trì và dùng đều đặn thì mới đạt được hiệu quả.
- Kết hợp việc sử dụng dược liệu cùng với lối sống khoa học và chế độ ăn uống hợp lý nhằm hỗ trợ điều trị bệnh hiệu quả hơn.
Có thể nói, bạch giới tử đem lại nhiều công dụng đối với sức khoẻ nhưng người bệnh cũng cần tuân thủ một số nguyên tắc chung để đảm bảo an toàn trong quá trình sử dụng. Đồng thời, nên tham khảo ý kiến của bác sĩ hoặc chuyên gia để có được hiệu quả tốt nhất nhé.
||Tham khảo thêm các dược liệu quý khác:
Cập nhật lúc: 2024/02/15
